Jiger yallughi bilen yuqumlan'ghan oqughuchilarning ata -anisi bésim astida erzini qayturuwélishqa mejbur boldi

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Xitay hökümiti Uyghurlarni xitaylashturush qedimini tizlitish üchün Uyghurlarni xitayche öginishke mejburlimaqta

16 ‏- Noyabir küni, 15 ‏- ottura mekteptiki bir qisim jiger yallughi sewebidin a'ilisige qayturulghan oqughuchilarning ürümchi sheherlik ma'arip idarisigha naraziliq bildürüp tengritagh rayonluq sot mehkimisige sun'ghan erzi qayturiwélindi. Radi'omizning igilishiche, dawagerlerning öz erzini qayturiwélishigha yerlik hökümetning ata- anilargha ishletken qattiq bésimi sewebchi bolghan.

Bu yil 9 ‏- ayda, Uyghur élining jenubiy rayonliridin ürümchidiki 15 ‏- ottura qatarliq nuqtiliq mekteplerge tallan'ghan 19 neper ela oqughuchi "jiger késili yallughi bilen yuqumlan'ghan" dégen bahane bilen mekteptin mejburiy chékindürülgen.

Xitay da'iriliri bésim ishletken

Ürümchi sheherlik ma'arip idarisining bu chékindürüsh qararigha qattiq narazi bolghan 7 neper oqughuchining ata-anisi tengritagh rayonluq sot mehkimisige mezkur weqe heqqide resmiy erz sunup, mektep we ma'arip idarisining bu xil qilmishining intayin xata ikenlikini hemde özlirining bu xil halettin intayin narazi ikenlikini bildürgen. Lékin mezkur ata - anilar sot mehkimisige erz sun'ghandin kéyin, ular Uyghur élidiki jama'et xewpsizlik da'irilirining kashilisigha uchrighan. Ular dewager ata - anilargha öz erznamisini qayturuwélish heqqide türlük bésim ishletken. Ular hetta ata - anilarni jama'et xewpsizlik idarisigha élip bérip erznamini qayturuwélish iltimasigha qol qoyushqa mejburlighan.

Uyghur élining hökümet da'iriliri merkizi hökümetning iradisige xilapliq qiliwatidu؛ ular gerche öz xataliqini bilip tursimu, uni étirap qilishni xalimay, mezkur weqeni basturup, uning jem'iyetke bolghan tesirini azaytish üchün jan talishiwatidu.

Radi'omizning ziyaritini qobul qilghan mezkur déloni yéqindin közitip kéliwatqan "b" tipliq jiger késili yallughigha giriptar bolghuchilarni kemsitishke qarshi turush teshkilatining mes'uli lu jün ependi "oqughuchilarning mektepte oqush hoquqini men'iy qilishning özi intayin chong bir xataliq shundaqla, bundaq qilish perzentlerning qanunda békitilgen telim - terbiye élish hoquqigha tajawuz qilghanliq" dep bildürdi.

"Birinchidin, ular aldi bilen yerlik hökümet orunliridin oqughuchilarning öyige adem ewetip, oqughuchilarning ata - aniliri bilen söhbette bolup, ularni erzini yanduriwélishqa mejburlighan؛ ikkinchidin ular erzini qayturuwélishqa unimighan ata- anilarni jama'et xewpsizlik idarisige apirip, ulargha tehdit ishlitish we ularni qorqutush arqiliq aldin ‏- ala teyyarlap qoyulghan erzini qayturuwélish iltimasigha qol qoyushqa mejburlighan؛ üchinchidin, ular ata ‏-anilarning idare orunlirigha xewer qilish arqiliq, ulargha zor bésim ishletken".

Xitay da'iriliri weqeni basturup kéliwatidu

Biz mezkur kemsitishke qarshi turush teshkilatining mes'uli lu jün ependidin bu heqtiki uchurlargha ige bolghandin kéyin, mezkur dilo bilen munasiwetlik bolghan bir qisim oqughuchilarning ata- anisi bilen alaqilishishqa tirishtuq. Lékin téléfon 24 sa'et nazaret qilin'ghanliqtin, ata-anilar bilen biwaste söhbette bolush mumkin bolmidi. Lu jünning melum qilishiche, bir qisim ata ‏-anilar özlirining bu xil qéyin ehwal astida qalghanliqini tashqi dunyagha dost -buraderliri arqiliq melum qilishqa mejbur bolghan.

Radi'omizning ziyaritini qobul qilghan "b" tiplik jiger késili yallughigha giriptar bolghuchilarni kemsitishke qarshi turush teshkilati" ning mes'uli lu jün ependi " jungxu'a xelq jumhuriyitining yuqumluq késelliklerning aldini élish qanuni" ni tonushturup "mezkur qanunda 'yuqumluq késellik bimarlirini we wirus bilen yuqumlan'ghuchilarni kemsitishke bolmaydu' dep körsetken. Uning üstige b tipliq jiger yallughi wirusi peqet qan, ana-bala we jinsiy munasiwet arqiliq yuqidu. Shunga bundaq ehwal astida, "b" tipliq jiger késili yallughi wirusi bilen yuqumlan'ghuchilar ning kündilik turmushi héchqandaq tesirge uchrimasliqi kérek" dep bildürdi. U yene Uyghur élining hökümet da'irilirini "merkizi hökümetning iradisige xilapliq qiliwatidu؛ ular gerche öz xataliqini bilip tursimu, uni étirap qilishni xalimay, mezkur weqeni basturup, uning jem'iyetke bolghan tesirini azaytish üchün jan talishiwatidu" dep bildürdi.

Biz mezkur délogha mes'ul bolghan adwokat jang yü|enxin ependi bilen söhbette bolmaqchi bolduq. Lékin téléfon élinmidi. Radi'omizning ziyaritini qobul qilghan Uyghur élidiki sün déxing isimlik bir adwokat "xitay qanuni boyiche, her qandaq bir puqraning hökümet orunliri üstidin erz qilish hoquqi bar, qanun ularni qoghdishi kérek " dep békitilgen. Lékin Uyghur élidiki puqralar bu qanundin behriman bolalmaywatidu. Yerlik hökümet orunliri bolsa ata -anilarni öz erzini qayturuwélishqa mejburlap, pütünley qanun'gha xilap ish qiliwatidu" dep bildürdi. (Méhriban)