Chet'el metbu'atliri xu jintawning tuyuqsiz ziyariti heqqide toxtaldi

Süret, xu jintawning ürümchidiki xitay qoralliq küchlirini közdin köchürgende söz qiliwatqan körünüshi.

Fransiye xelq'ara radi'o, téliwiziye istansisi 26 - awghust küni bergen xewiride, xitayning dölet re'isi xu jintawning Uyghur élige qaratqan xupiyane hem tuyuqsiz ziyariti heqqide toxtilip, "xu jintawning bu nöwetlik ziyariti xitay hökümiti üchün Uyghur aptonom rayonining muqimliqining nahayiti muhimliqini, Uyghur élidiki weziyetning tibettikidin keskin ikenlikini körsetti," dep xewer berdi.

Fransiye agéntliqi mulahize yürgüzüp, xu jintawning bu qétim Uyghur aptonom rayonigha qilghan tuyuqsiz ziyariti hem "5 - iyul weqesi" yüz bergendin kéyin, italiyide élip bériwatqan 8 dölet bashliqliri yighinigha qatnashmastin xitaygha qaytip kétishni qarar qilishi, amérika prézidénti barak obama bilen bolghan uchrishishni bikar qilishi qatarliqlar nöwette xitaydiki milliy mesile hem dölet ichidiki siyasiy, iqtisadiy mesililerning éghirliqini körsitidu, bu yene xitay kommunist hökümitining yuqiri qatlam rehberlirige qaritilghan bir qétimliq éghir sinaq bolushi mumkin," dep körsetti.

Fransiye xelq'ara radi'o, téléwiziye istansisining xewiride yene, én'gliz tilida chiqidighan "junggo géziti"ning 24 - awghust küni élan qilghan"5 - iyul ürümchi weqesi"de gumanliq dep qaralghan 200 neper kishi üstidin ürümchi sheherlik ottura xelq sot mehkimisi mushu hepte ichide sot achidu, bu sewebtin ürümchi etrapidiki rayonlar yuqiri derijilik mudapi'e halitide turidu," dégen xewirini hem etisila xitayning "xelq géziti" qarmiqidiki "yer shari waqti géziti"de Uyghur aptonom rayonluq axbarat ishxanisining ishxana mudiri xu xenmingning bu xewerni inkar qilip, Uyghur aptonom rayoni bu hepte ichide "5 - iyul weqesi"diki jinayet gumandarliri üstidin sot échishni qarar qilmighanliqi heqqide bayanat bergenlikini sélishturup, xitayning dölet ichidiki xewer agéntliqlirining xewerliridiki bir - birige zit bolghan xewerlerni bérish qilmishliri heqqide toxtalghan.

Xongkongda chiqidighan " nur géziti" bayanat élan qilip, xu jintawning Uyghur élige qaratqan tuyuqsiz ziyariti hem bu ziyaretning xitay axbarat agéntliqlirida 2 kün yoshurup xewer qilinishi, xitaydiki milliy mesilining sezgür hem murekkeplikini körsitidu, bolupmu bu qétimliq "ürümchi weqesi"de xitay merkizi hökümitidiki dölet bashliqliri milliy mesile heqqide toxtilishtin bash tartip, asasliq mesililerni Uyghur aptonom rayonidiki emeldarlarning bir terep qilishigha tashlap bérip, perde arqisigha ötiwaldi, bu xitayning yuqiri qatlam hökümet bashliqlirining özlirini sezgür mesililerdin élip qachqanliqining ipadisi," dep körsetti.

Bu maqalide yene, Uyghur mesilisining tibet mesilisi bilen bolghan perqi heqqide toxtilip, "tibette yüz bergen weqede bu qeder zor kölemlik milliy toqunush bolmidi, emma Uyghur aptonom rayonidiki toqunushta ipadilen'gen milliy mesile bir qeder sezgür, milliy ziddiyetmu bir qeder ötkür, shunga xitay merkizi hökümiti Uyghur aptonom rayonida yüz bergen weqege éhtiyat bilen mu'amile qiliwatidu. Bu qétimqi '5 - iyul weqesi' diki jinayet gumandarlirigha qaritilghan sotning échilish waqti heqqide bérilgen bir - birige zit bolghan ikki xil xewer buning ipadisi, xitay hökümiti bir tereptin axbarat organlirigha bezi boshluqlarni qaldurghan bolsa, yene bir tereptin xitaydiki milliy mesilining xelq'arada munazire qilinishini xalimaydu" dep körsetti.

Fransiye agéntliqining xewiride xu jintawning bu qétimliq Uyghur aptonom rayonigha qaratqan mexsus ziyaritidin kéyin, xitayning Uyghur aptonom rayonigha qaratqan siyasitide belkim yéngiche özgirishler bolushi mumkinliki mulahize qilinip, xu jintawning Uyghur aptonom rayonida muqimliqning aldinqi sherti yenila bu jaydiki iqtisadni yuqiri kötürüp, yerlik xelqning turmush sewiyisini östürüsh dep körsetkenlikidin xitayning Uyghur élige qaratqan siyasitide özgirish bolushi mumkinlikini körüwalghili bolidighanliqi otturigha qoyulghan.

Xujingtawning Uyghur élige qilghan ziyariti Uyghur ziyaliliriningmu diqqitini qozghighan bolup amérikidiki Uyghur ziyalisi élshat ependi öz qarishini bayan qilip ötti.

Élshat ependi sözide xujingtawning bu qétimliq ürümchi sepiri seweplik Uyghur xitayning Uyghur élige qaratqan siyasitide anche chong özgürüsh bolmaydighanliqini, peqet xitay kommunist hakimiyitila bolidiken Uyghur élidiki milli kemsitish we milli zidyetning dawamliq mewjut bolidighanliqini Uyghurlarning teqdiride chong özgürüsh bolmaydighanliqini bayan qildi.

Mutexessisler yene, xitay kommunist hökümiti hakimiyitining 60 yilliqini kütüwélish harpisida, dölet ichki muqimliqini saqlashni arzu qilghanliqi üchün, xitay dölet re'isi xu jintaw Uyghur aptonom rayonida mexsus ziyarette bolghan bolushi mumkin dep qarimaqta.