Xitayning dölet mexpiyetliki dégen siyasiti xelqning kishilik hoquqigha tajawuz qilidighan siyaset

• Muxbirimiz welining bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Bash orgini amérikining nyuyork shehiridiki xelq'araliq teshkilatlarning biri bolghan kishilik hoquq közitish teshkilati yéqinda, xitayning 'dölet mexpiyetliki' dégen siyasetliri heqqide tekshürüsh doklati élan qilip, kommunist xitay hökümitining 'dölet mexpiyetliki' dégen nam astida xelqning kishilik hoquqigha tajawuz qiliwatqanliqini ashkarilidi.

Kishilik hoquq közitish teshkilati bu heqtiki uchurlarni toplashta köp qiyinchiliqlargha duch kelgen

Kishilik hoquq közitish teshkilatining bashliqi ten jinchang xanimning bayan qilishiche, xitay hökümiti 'dölet mexpiyetliki' dégen siyasetliri arqiliq xelqning kishilik hoquqigha tajawuz qilip kéliwatidu, bu xelq'aradimu yaman tesir peyda qildi.

Uning bayan qilishiche, kishilik hoquq közitish teshkilati üch yildin artuq waqit serp qilip, xitayning asasiy qanuni, jinayi ishlar qanuni , dölet bixeterliki qanuni, memuri erz- shikayet qanuni qatarliq qanunlirini we jem'iyette yüz bergen weqelerning bir terep qilinish ehwalini tepsiliy közitish, tekshürüsh, tetqiq qilish arqiliq bu doklatni teyyarlap chiqqan.

Xitayda yüz bergen her qandaq weqening mezmuni 'dölet mexpiyetliki' da'irisige kirgüziwilin'ghanliqi üchün, ular bu heqitki uchurlarni toplashta nahayiti köp qiyinchiliqqa duch kelgen.

Xitay hökümitining 'dölet mexpiyetliki' dégen siyasetlirining sirini achidighan bu doklat üch qisimgha bölün'gen

Kishilik hoquq közitish teshkilatining bu qétim élan qilghan chong hejimlik doklati 3 qisimgha bölün'gen, uning hejmi ikki yüz bettin ashidu. 1 ‏- Qisimda, xitayda bir terep qilin'ghan mexsus délolar üstide tetqiqat élip bérish arqiliq, xitay hökümitining 'dölet mexpiyetliki' dégen siyasetni qollinip xelqning kishilik hoquqigha biwaste tajawuz qilghan emeliyiti bayqalghanliqi؛ 2 ‏- qisimda, xelqning ijtima'iy hadisiler heqqidiki inkas- teklipliri we hökümetning uni bir terep qilish charilirini közitish, tekshürüsh, tetqiq qilish arqiliq, kommunist emeldarliridiki xiyanetchilik-chiriklik, muhit asrash, ammiwiy taziliq, herxil késellikler, ayallar we balilarni aldap sétish qatarliq jemiyette közge ashkara körünüp turghan mesililermu hökümet teripidin 'dölet mexpiyetliki' da'irisige kirgüziwilinip, xelqning pikir erkinlikini qattiq chekligenlikining emeliyiti bayqalghanliqi؛ 3 ‏- qisimda bolsa, jem'iyette yüz bergen diniy teshkilat we ularning xelq'aradiki özi bilen oxshash teshkilatlar bilen alaqisi, ishchila uyushmiliri we ishchilarning ish tashlash weqeliri, jinayi ishlar jinayetliri, yash-ösmürlerning jinayet sadir qilishi, emgek bilen özgertish lagirlirigha ewetilgen kishiler, saqchi organlirida tutup qoyulghan kishiler, normal yaki gheyriy normal ölüm-yétim, hetta exletlerning bir terep qilinishi heqqidiki uchurlar, xelqning bu heqtiki teklip -telepliri we uning bir terep qilinishini közitish, tetqiq qilish arqiliq, bu mezmunlarnimu xitay hökümiti 'dölet mexpiyetliki' dégen da'irige kirgüzüwilip, xelqqe herxil betnam toqup, qattiq zerbe bérip kéliwatqanliqining emeliyiti bayqalghanliqi tepsiliy bayan qilin'ghan.

Xitayning dölet milliy ishlar komitéti tarqatqan höjjetler üch xil mexpiy derijige ayrilidu

‏-‏-‏- Xitayning dölet milliy ishlar komitéti, dini ishlar idarisi 1995 ‏- yilidin buyan tarqatqan herxil mexpiy höjjetler asasen üch derijige ayrilidu, ‏-‏-‏- dep bayan qilidu bizning konkrét su'allirimizgha jawab bergen ten jinchang xanim. Uning bayan qilishiche, uning bir xili 'qet'iy mexpi', ikkinchi xili' organ mexpiyetliki', üchinchi xili 'katibat mexpiyetliki' dégen derijilerge ayrilghan. Hetta 'ichkiy qisimdila tarqitilidu' deydighan yene bir xil mexpiy höjjetlermu bar.

Omumen xitayda, dölet bilen her qaysi milletler arisida peyda bolghan ixtilap, toqunushlar we uni bir terep qilish chare - tedbirlirining hemmisi 'dölet mexpiyetliki' da'iriside. Buning ichide 'milliy bölgünchilik' dep atalghan weqeler, az sanliq milletler peyda qilghan jem'iyet amanliqigha da'ir weqeler we uni bir terep qilish tedbirlirining hemmisi 'qet'iy mexpi' dégen da'iride.

Her qaysi milletler arisidiki kichik majiralar , xongkong, teywen, makawliqlar we chet'ellerde turuwatqan az sanliq millet kishilirining inkas, teklipliri we buni bir terep qilish charilirining hemmisi 'organ mexpiyetliki' dégen da'iride.

Uyghurlar xitay hökümitining 'dölet mexpiyetliki' dégen siyasitining eng éghir ziyankeshlikige uchrighan milletlerning biri

Kishilik hoquq közitish teshkilatining doklatida yene, b d t wekilining shinjang türmiliride qéyin-qistaqqa élinish ehwalini tekshürgen uchurlar we peqet ilmiy tetqiqat élip barghanliqi yaki erkin pikirlik eser élan qilghanliqi üchünla türmige élin'ghan toxti muzat qatarliq kishilerning déloliri we erkin pikir bayan qilghanliqi üchünla jazalan'ghan rabiye qadir délosi qatarliq délolar arqiliq, Uyghurlarning xitay hökümitining 'dölet mexpiyetliki' dégen siyasi'etlirining eng éghir ziyankeshlikige uchrighan milletlerning biri ikenliki bayan qilin'ghan.

Doklatta yene, xitay hökümitige 'dölet mexpiyetliki ' dégen bundaq siyasetlerni emeldin qaldurush heqqide soghuqqanliq bilen semimiy teklip bérilgen. (Weli)