Moskwada xitay köchmenlirige qarshi namayish
Muxbirimiz ümidwar
2009.02.02
2009.02.02
AFP Photo
Namayishning meqsiti
Xitay köchmenlirining rusiyining her qaysi sheherlirige keng tarqilishi, bolupmu, yiraq sherqqe makanlishish nisbitining éshiwatqanliqi, ularning bu jaylarning soda - iqtisad sahelirige singip kirip, belgilik salahiyetlerni qolgha keltürüp, mezkur rayonining iqtisadiy hayatigha tesir körsitiwatqanliqi, xitay jinayi guruppilirining qanunsiz qilmishliri on nechche yillardin buyan rusiye metbu'atliridiki da'im körülüp turidighan témilar bolup kelmekte. Qanunsiz xitay köchmenliri mesilisi rusiye jama'etchilikining inkasliridin izchil orun almaqta.1 - Féwral küni, moskwa shehiridiki wyétnam kommunistlirining dahiysi xu jiminning heykili ornitilghan kichik xatire meydanida ötküzülgen mezkur namayish mexsus xitay köchmenlirige qaritilghan tunji qétimliq bir qeder keng kölemlik naraziliq herikiti bolup hésablinidiken.
Intérfakisning xewer qilishiche, "slawiyanlar birliki" dep atalghan esebiy milletchi teshkilatning rehbiri dmitriy démushkin mezkur naraziliq pa'aliyitining meqsiti heqqide toxtilip, "naraziliq pa'aliyitining meqsiti yiraq sherqtiki weziyetke munasiwetlik, biz u jaydiki xitay köchmenlirini chiqiriwétishni telep qilimiz" , dégen. U, yene " yiraq sherq rusiyining zémini, xitaylar u yerge zor türkümde köchmen bolup kelmekte, bu xuddi albanlarning sérbiyining kosowa rayonigha köchmen bolup kelgendek, kelgüside yiraq sherqning kosowagha aylinishini keltürüp chiqiridu," dep tekitligen.
Uning sözi boyiche alghanda, rusiyining bashqa jayliridimu xuddi yiraq sherqtikige oxshash xitay köchmenliridin terkip tapqan jaylarning peyda bolmasliqi kérek, hazir sankitpétérburgda quruluwatqan " göher baltiq" dep atalghan turalghu jay nuqtisi ene shu xitay köchmenliri mehellisidin ibaret iken.
Fashistlar nishanni bu qétim xitay köchmenlirige buridi
"Slawiyanlar birliki" dep atalghan teshkilat emeliyette rusiyidiki eng esebiy fashistlar partiyisi bolup, ular 2 - dunya urushi mezgilidiki gitlérning fashistik partiyisining qol kötirip salam bérish herikiti we belgilirini ishlitidu. Ular "rusiye peqet rusiyilikler üchün" deydighan idiye boyiche rusiyide tupriqida kawkaziye, ottura asiyaliq, qara tenlik hem bashqa silawiyanlargha oxshimaydighan tiptiki ademlerning yashishigha ruxset yoq, dégen teshebbusni terghip qilidu.Yéqinqi yillarda moskwa, pétirburg we bashqa rusiye sheherliride ewji alghan taqirbashlarning qara chachliq kishilerni urush we öltürüsh qilmishlirining mezkur "silawiyanlar birliki " bilen munasiwetlik ikenliki heqqide éniq pakit bolmisimu, lékin taqirbash yashlarning köpinchisi mezkur partiyining ezaliri iken. Ilgiri taqirbashlarning xitay oqughuchilar we köchmenlerge hujum qilish weqeliri körülgen bolsimu, anche köp emes idi. Ularning asasliq nishani kawkaziyilikler we ottura asiyaliqlar bolghan.
Közetküchilerning tehlil qilishiche, " silawiyanlar birliki" ilgiri mexsus xitay köchmenlirini hujum nishani qilmighan bolsa, ularning bu qétim mexsus xitay köchmenlirige qarshi namayish teshkillishi kelgüside xitaylarningmu hujum nishani bolup qalidighanliqini körsitidiken.
Moskwadiki insan hoquqi pa'aliyetchisi wérxowskiyning amérika awazining muxbirigha bildürüshiche, rusiye esebiy milletchi küchliri özlirining ilgiriki pa'aliyetliride héchqachan xitaylarni tilgha almighan, shunga néme sewebtin rusiyidiki mezkur yéngi natséstlar partiyisining tuyuqsizla xitay köchmenliri we rusiye - xitay chégra mesilisige köngül bölüshke bashlighanliqini chüshendürüsh tes. Biraq, uning éytishiche, " pütün rusiye da'irisidin qarighanda, bashqa köchmen guruppilargha qarighanda, xitaylar bir qeder az hujum nishani bolmaqta. Gerche esebiy milletchiler üchün éytqanda, xitaylar ularning düshmini bolsimu, emma, ularning birinchi nomurluq düshmini emes."
Namayishchilar hökümetning xitaylargha qaratqan köchmen siyasitini tenqid qildi
Namayishchilar rusiye hökümitining xitaygha qaratqan köchmen siyasiti, jümlidin bash ministiri wladimir putinning eyni waqitta yiraq sherqtiki bir qisim rusiye zéminlirini xitaygha bergenliki, rusiye hökümitining yiraq sherqtiki xitay köchmenlirige nisbeten qattiq chare tedbir qollanmighanliqini eyibligen.Amérika awazining moskwadiki muxbirining xewer qilishiche, "slawiyanlar birliki"ning bashliqi dmitriy démushkin sözide, "yiraq sherq üchün éytqanda xitay köchmenliri birinchi nomurluq mesile, biraq moskwa we pétirburg hem rusiyining otturida qisimi asasliq kawkaziyilikler we ottura asiyadin kelgen köchmenler mesilisige duch kelmekte, dunyawi pul - mu'amile krizisi éghirlashqanséri, bu köchmenlerge zerbe bérish herikitimu köpiyidu" dégen .
Rusiye fashistlirining mezkur bashliqi yene eyni waqitta putinning blagawéshinskiy shehirining xitay bilen chégrilinidighan jayidiki aralning bir qisimini xitaygha ötküzüp bergenlikige qattiq naraziliq bildürüsh herikiti uyushturghanliqini, rusiye milletchi küchlirining buningdin kéyin xitay köchmenliri mesilisige téximu köngül bolidighanliqini eskertken.
Xitay we rus milletchiliri bir - birige öch
Sowét ittipaqi yimirilgen 18 yildin buyan rusiye tupriqigha zadi qanchilik xitay köchmenliri kélip makanliship qalghanliqi éniq emes, bu heqtimu türlük perez xaraktérliq sanliq melumatlar bar. Beziler xitaylarning birqanche milyondin ashqanliqinimu perez qilishidu. Hetta bir qisim rusiye nopusshunasliri mushundaq kétiwerse, kelgüside xitay tilining rusiyidiki eng asasliq tillarning birige aylinishi, hetta ularning köp nopusluq millet süpitide rusiye hökümitidin aptonomiye hoquqliri dewa qilishi mümkinlikinimu otturigha qoyushqan.Xitay tilidiki "jungxu'a qehrimanliri" dep atalghan milletchilik xaraktéridiki tor bétide da'im junggoluqlarning kelgüside qudret tépip, rusiyilikler tartiwalghan bir yérim milyon kwadrat kilométir zéminni qayturuwélish, jungxu'a bayriqini ural téghigha taqash deydighan mezmunlar kirgüzülgen maqalilar élan qilinip turidu. Bu teshwiqatlardin rus milletchilirining xewer tapmay qélishi mumkin emes bolsa kérek.