Amérika dölet mejliside xitayning soda mesilisi heqqide muhakime yighini ötküzüldi

• Muxbirimiz peridening bu heqtiki melumati
• Download story audio

2006-Yili 13-yanwar küni béyjingdiki bir muzika we kino filimliri satidighan dukandin körünüsh. AFP

Charshenbe küni amérikining paytexti washin'gtonda amérika kéngesh palatasi maliye komitétining orunlashturushi bilen xitayning soda rékorti heqqide muhakime yighini ötküzüldi.

Xitayning eqliy mülük hoquqini qoghdash tirishchanliqida guman bar

Yighinda söz qilghan amérikining mu'awin soda wekili karan bati'a, xitayning nöwette amérika bilen bolghan soda munasiwitide bir "yéngi dewr" ge qedem qoyghanliqini éytti:

"Bu yéngi dewr xitayning dunya soda teshkilatigha eza bolghan ötkünchi mezgilining axirlashqanliqidin hemde jiddiy heriket qollinip bu teshkilattiki ishenchlik bir ezagha aylinish mezgilining bashlan'ghanliqidin dérek béridu. Shundaqla xitay yene xelq'ara soda séstimisigha paydiliq bolushi kérek".

Bati'a sözide yene, amérikining xitayning eqliy mülük hoquqini qoghdash jehettiki tirishchanliqigha guman bilen qaraydighanliqini éytti. Uning bildürüshiche, gerche xitay terep eqliy mülük hoquqini qoghdash jehettiki qanun-belgilimiliride azraq ilgirileshlerni hasil qilghan bolsimu, lékin téxiche uning ünümi yaxshi körülmigen. Yighinda bati'a yene, xitay hökümitining hetta amérikining télégraf-alaqigha oxshash bir qisim mulazimet sana'etlirining xitaygha kirishini tosuwatqanliqini körsetken. Shundaqla xitay yene, amérikidin kala göshi import qilishnimu chekligen.

Xitayning bergen wedilirige su'al qoyidighan yaxshi bir purset

Biz dunya soda teshkilatigha sunush éhtimalliqi bolghan bir qanche erzlerge teyyarliq qiliwatimiz. Eger amérikining eng chong menpe'eti üchün mushundaq qilishqa toghra kelse, biz buni sunushtin hergiz ikkilenmeymiz.

Amérikining mu'awin soda wekili bati'a xitayning dunya soda teshkilatidiki mejburiyetlirining peqet bolmighanda bésim arqiliq ada qilinishi kéreklikini bildürdi:

"Biz dunya soda teshkilatigha sunush éhtimalliqi bolghan bir qanche erzlerge teyyarliq qiliwatimiz. Eger amérikining eng chong menpe'eti üchün mushundaq qilishqa toghra kelse, biz buni sunushtin hergiz ikkilenmeymiz".

Bati'a yene, dunya soda teshkilatining prinsipliri boyiche xitay üstidin élip bérilidighan tekshürüshning bu yil 4‏-ayning axirlirigha orunlashturulghanliqini éytip, "bu dunya soda teshkilatigha eza döletler üchün, xitayning mes'uliyetlirige hemde eza bolush aldida bergen wedilirige su'al qoyidighan yaxshi bir purset" dédi. U yene, bu tekshürüsh yighinida xitayning bir yürüsh keskin su'allargha jawab bérishke mejbur bolidighanliqini éytti.

Amérika-xitay soda kéngishining re'isi jon frisbimu mezkur yighinda guwahliqtin ötüp, özlirining xitay sodisining paydisini tonighan peytte, yene bir qatar hel bolmighan muhim mesililerning mewjutliqini bildürdi. U yene 4‏-ayning 11‏- küni ötküzilidighan amérika-xitay soda birleshme komitéti yighinida 2 mesilining nuqtiliq halda munazire qilinishi kéreklikini éytti. Uning biri, eqliy mülük hoquqini qoghdash mesilisi. U mundaq dédi:

"Bu amérikidiki soda shirketliri köp qétim otturigha qoyghan aldinqi muhim mesile. Eqliy mülükni oghrilash, chidap turghili bolidighan bir ish emes. Buning bilen bir waqitta, biz yene shuni bilishimiz kérekki, bu bir kündila hel bolidighan mesile emes".

Xitay hökümiti pulning qimmitini erkin bazarning belgilishige qoyup bérishi kérek

Jon frisbi, xitayning eqliy mülükni oghrilash ehwalini azaytish jehette toxtap qalmastin dawamliq türde küch chiqirishi kéreklikini éytti. Frisbining éytishiche, aprildiki yighinda otturigha qoyulushqa tégishlik ikkinchi mesile, xitay hökümitining xitay shirketlirige iqtisadiy yardem bérishni toxtitish mesiliside küch chiqarmaywatqanliqi mesilisi bolidiken. Shu sewebtin u, xitay hökümitining pulning qimmitini erkin bazarning belgilishige qoyup bérishi kéreklikini éytti:

"Xitay téz heriketke kélip, soda dawalghushi arqiliq kélip chiqidighan bazar tesirining pulning qimmitini eks ettürüshige yol qoyushi kérek".

Mezkur komitét ezasi we amérika kéngesh palata ezasi charliz grasléymu bu yighinda guwahliqtin ötüp, xitay dölet re'isi xu jintaw 4‏-ayda amérikigha ziyaretke kelgende, uninggha amérika bilen xitay otturisidiki bu bir yürüsh soda majiralirini téz hel qilish lazimliqini körsitish zörürlikini éytti. U sözide yene, " biz xitay bilen yaxshi munasiwet ornitishtin sirt yene, özimizning soda hoquqida ching turushqa puxta teyyarliq körüshimiz kérek" dédi. (Peride)