Rabiye qadirning inisi muhemmed qadirning öyi saqchilar teripidin axturuldi

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

17-Mart rabiye qadir xanim washin'gton'gha yétip kélip, a'ilisi bilen jem bolghan idi

Uyghur aptonom rayoni partkomining sékritari wang léchüen bilen aptonom rayonning re'isi ismayil tiliwaldilar, peyshenbe küni béyjingda muxbirlarni kütüwélish yighini ötküzüp, Uyghur kishilik hoquqi we démokratiye herikitining meshhur rehbiri rabiye qadirni Uyghur aptonom rayoni qurulghanliqining 50 yilliqini tebriklesh pa'aliyitige buzghunchiliq qilishni pilanlash bilen eyibligen küni, xitay saqchilar ürümchide rabiye qadirning inisi muhemmed qadirning öyini aqturdi.

Muhemmed qadirning öyi rabiye qadir soda sariyining arqisidiki "eqide shirkiti" ning a'ililikler binasida idi. Igilishimizche, saqchilar peyshenbe küni etigen muhemmed qadirning türkiyige oqushqa méngish aldidiki perux muhemmed, quzat muhemmed isimlik oghullirini jama'et xewpsizlik idarisigha élip bérip soraq qilghan. Soraqtin kéyin saqchilar ularning öyini aqturup, perux we quzatlarning pasportini tartiwaldi. Ular mushu shenbe küni türkiyige mangmaqchi idi.

Qanuniy resmiyetsiz öy axturush

Biz jama'et xewpsizlik da'iriliri teminligen melumat boyiche muhemmed qadirning öyige téléfon qilip, öydiki saqchilar bilen söhbet ötküzüshni telep qilduq. Öy igisi téléfonimizni alghanda sa'et ürümchi waqti kech 11:00 ler bolup qalghan bolsimu, biraq saqchilar téxiche muhemmed qadirning öyidin ketmigen iken. Saqchilar téléfonimizni élishni ret qildi. Emma biz rabiye qadirning oghli bilen saqchilar otturisida yüz bergen talash - tartishqa guwahchi bolduq.

Igilishimizche, rabiye qadirning inisining öyini axturghan saqchilar, ürümchi sheherlik jama'et xewpsizlik idarisining tashqi ishlar bölümidiki xadimlar iken. Rabiye qadirning jiyenliri quzat we perux muhemmedler, ilgiri jonggo milletler uniwersitéti we shinjang tibbiy uniwérsititlirining oqughuchiliri idi.

Rabiye qadirning jiyenlirining pasportini tartiwélish we öyini axturush weqeliri waqit jehettin nazuk bir mezgilge toghra keldi. Weqe yüz bergen shu küni, Uyghur aptonom rayoni partkomining sékritari wang léchüen bilen aptonom rayonning re'isi ismayil tiliwaldilar béyjingda muxbirlarni kütüwélish yighini ötküzüp, rabiye qadirni ürümchidiki mal - mülki we bala - chaqilirini chet'elge élip chiqip kétishke urunush bilen eyibligen. Wang léchüen, "rabiye qadir shinjangdiki perzentlirini kontrol qilip, imkaniyetning bariche mal - mülkini pulgha aylandurush, bayliqini chet'elge élip chiqip kétish, bala- chaqilirini chet'elge orunlashturush resmiyiti béjirmekte," dégen. Wangning tekitlishiche, rabiye qadirning bu herikiti ularning diqqitini qozghighan. Emma wang léchü'enning sözi rabiye qadirning amérikidiki qizi eqide rozining tenqidige uchridi.

Wang léchüen rabiye qadirni dunya Uyghur qurultiyining gérmaniyidiki yighinida üch xil küchler bilen til biriktürüp, Uyghur aptonom rayon qurulghanliqini tebriklesh pa'aliyitige buzghunchiliq qilishni pilanlash bilen eyiplimekte. Wang léchüen "ular bizning 50 yilliqimizni tebriklesh pa'aliyitimizge buzghunchiliq qilmaqchi, emma biz ularning undaq qilishigha yol qoymaymiz. Biz aldin'ala zerbe bérishini kücheytimiz," deydu.

Xitayning meqsiti rabiye xanimning inawitini chüshürüsh

Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit bolsa, Uyghur aptonom rayonida qanat yayduruliwatqan basturush herikitini eyiblep, "xitay sherqiy türkistan xelqini idare qilish hoquqigha ige emes," dep körsetti. Dilshat rishitning tekitlishiche, wang léchüenning sözi qip - qizil töhmetken. Dilshat rishit "xitayning meqsidi rabiye qadirning inawitini töküsh, wang léchüenning sözi rabiye qadirning shexsiyitige qaritilghan hujum ," dédi.

Kim ur - urgha qaldi?

Ismayil tiliwaldi muxbirlarni kütüwélish yighinida, bölgünchilik pikir éqimidiki yazghuchilargha rehim - shepqet qilinmaydighanliqini bildürgen. U, yazghuchi nurmuhemmed yasin we toxti muzartlarning qolgha élinish weqesini aqlap, "shinjangda ularni héchkim qollimaydu shundaqla ulargha kochidiki chashqan ur - urgha qalghan mu'amilige uchraydu," dégen. Emma dilshat rishit, "esli ismayil tiliwaldi xelqining wijdanida kochida qalghan chashqan'gha oxshash ur - urgha qaldi," deydu.

Yéngidin chélin'ghan kona muqam

Bu qétimqi rabiye qadirning jiyenlirining pasportini tartiwélish, inisining öyini axturush weqeliri, rabiye qadir amérikigha kelgendin béri uning a'ile - tawabati duch kelgen birdin bir weqe emes. Buningdin ilgiri rabiye qadir soda sariyi saqchilarning tekshürüshige uchrighan. Oghli saqchilar teripidin soraq qilinip, rabiye qadirning katipi we shirket dériktori qolgha élin'ghan. Shirketning barliq toxtamname we höjjetliri saqchilar teripidin musadire qilin'ghan idi.

Rabiye qadirning éytishiche, uning bu qétim pasporti tartiwélin'ghan ikki jiyeni, u 1998 - yili qolgha élin'ghandin kéyin siyasi kemsitish sewebliri tüpeylidin mekteptin qalghan. Ular yéqinda türkiyidiki bir uniwérsititqa qobul qilin'ghanliqi toghrisida uqturush tapshuruwalghan bolup, mushu shenbe küni yolgha chiqish üchün teyyarliniwatqan iken. (Erkin)