Dunya Uyghur qurultiyi wekilliri birleshken döletler teshkilatining musapirlar yighinigha qatnashti

• Ixtiyari muxbirimiz erkin tarimning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Dunya Uyghur qurultiyi wekilliri birleshken döletler teshkilatining musapirlar yighinida

Birleshken döletler teshkilati türkiye shöbisining musapirlar ishxanisi özliridin panahliq tilep türkiyide netije kütüwatqan musapirlarning mesilisini muzakire qilish üchün yighin chaqirdi. Bu yighin'gha birleshken döletler teshkilati türkiye shöbisi tashqi munasiwetler bölümi mes'uli séda alp xanim, musapirlargha mes'ul kishilerdin katja ko'urttr qatarliq kishiler riyasetchilik qildi.

Yighin'gha yene qeysiri xewpsizlik idarisi mes'uli, qeysiri sheherlik hökümet wekili, xelq'ara kechürüm teshkilati türkiye shöbisi mes'uli, mezlumlar jem'iyiti mes'uli we dunya Uyghur qurultiyining wekili bolup 15 etrapida ammiwiy teshkilatning mes'uli qatnashti. Yighinda dunya Uyghur qurultiyi mu'awin re'isi sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq jem'iyiti bashliqi séyit tümtürk ependi türkiyide netije kütüp turiwatqan 350 etrapidiki Uyghur musapirning mesilisini otturigha qoydi. Birleshken döletler teshkilati türkiye shöbisining mes'ulliridin séda alp xanim qeysiride chaqirilghan bu yighin heqqide toxtilip mundaq dédi:

"Biz birleshken döletler musapirlar idarisi bolush süpitimiz bilen türkiyidiki ishxanimizgha kélip panahliq tilep netijisini kütüwatqan kishiler yashawatqan 26 wilayette yighinlarni uyushturuwatimiz. Qeysirimu bularning biri. Qeysiri biz üchün nahayiti muhim bir wilayet. Chünki,qeysiri bashqa wilayetlerge qarighanda musapirlar eng köp orunlashturulghan yerlerning biri. Biz hökümet idarisi we ammiwi teshkilatlar bilen birlikte yighin chaqirip türkiyediki musapirlargha qandaq yardem qilalaydighanliqimizni muzakire qiliwatimiz.

Bu xil yighinlarning meqsiti nime, dégen su'alimizgha jawap bergen séda alp xanim mundaq dédi:

"Bu heqte men sizge téxnik jehettin izahatmu bérip ötey, türkiye 1951-yili jenwede élan qilin'ghan musapirlar toxtamnamisige tunji qol qoyghan döletlerning biri. Toxtamnamige asasen türkiye öz dölitide dini, milli kemsitish yaki siyasi sewepler tüpeylidin yashash imkani bolmay türkiyidin panahliq tiligen kishilerni ular üchinji döletke qobul qilin'ghuche bolghan waqit ichide buyerde turushqa ruxset qilidu. Emma türkiye jumhuriyiti yawrupa döletliridin kelgen panahliq tiligüchilerni girajdanliqqa élish, asiya we bashqa qit'elerdin kelgenlerni girajdanliqqa almasliq digen maddini qoshup qoyghan. Shunga biz birleshken döletler teshkilati bolush süpitimiz bilen sherti toshqanlarni bir mezgil türkiyide saqlatqandin kéyin bashqa döletlerge ewetiwatimiz. Bashqa döletler qobul qilghuche bolghan muddet ichide bularni méhman qiliwatimiz".

Séda alp xanim türkiyide musapir dep qobul qilin'ghandin kéyin bashqa döletlerge kételmey 3-4 yildin yaqi saqlawatqanlar bar. Buning sewebi nime, dégen su'alimizgha jawap bérip mundaq dédi:

"Bashqa bir döletke qobul qilin'ghuche uzun waqit kétidu. Epsuski, biz musapir dep tonughan kishilerni qobul qilidighan döletler nahayiti az. Yawropa döletlirining köpi qobul qilmaywatidu. Qobul qiliwatqan döletlerning béshida kanada, awstraliye, amérika, yawropa döletliridin bolsa peqetla finlandiye bar. Bular her yili belgilik san béridu. Bu sanni éship ketkenlerni bolsa orunlashturalmaymiz. Türkiyide panahliq tiligüchilerning sani intayin köp emma qobul qilidighan dölet az bolghachqa uzun yil saqlashqa mejbur bolup qéliwatidu. Bizning bu yighinni échishtiki meqsitimizmu bu. Bizning meqsitimiz bu yerde yashawatqan musapirlerge iqtisadi, sehiye jehetliridin türkiye hökümiti we herqaysi ammiwi teshkilatlar bilen birliship turup yardem qilishtin ibaret".

Türkiye yawropa birlikige kirish üchün musapirlar qanunigha tüzütüsh kirgüzmekchi. Undaq bolghanda asiya döletliridin kelgen musapirlarni türkiye girazhdanliqigha qobul qilamdu?

"Eslide bu bolidu. Emma qachan bolidighanliqi heqqide éniq bir nerse yoq. 2012-Yili buning emelge ashidighanliqini texmin qiliwatimiz. Türkiye jughrapiyiwi jehettin cheklime qoyghan maddisini choqum emeldin qalduridu. Chünki, türkiye yawropa birlikige kirish üchün teyyarliq qiliwatqan bir dölet".

Türkiyide yashawatqan 350 etrapidiki Uyghur musapirning mesilisini bulargha yetküzüsh üchün bu yighin'gha qatnashqan dunya Uyghur qurultiyi mu'awin re'isi séyit tümtürk ependi ziyaritimizni qobul qilip, yighinda otturigha qoyghan telepliri üstide toxtaldi. (Erkin tarim)