Namratlar dégen uqumning amérika bilen xitaydiki perqi toghrisida mulahize

• Muxbirimiz welining bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Amérika awazining xewer qilishiche, gerche amérikida 2006 ‏- yili namratlarning nisbiti ilgiriki bir yildikidin melum derijide töwenligen bolsimu, emma hazir amérikida yene 30 milyon adem namratliqta yashaydu. Yene 47 milyon ademning dawalinish sughurtisi yoq. Bu pütün nopusning %15.8 Ni teshkil qilidu. Amérikidek sana'etleshken bay dölettiki bundaq namratliq mesilisi hazir kishilerning diqqet ‏- étibarini qozghimaqta.

Amérika bilen xitayning ' namrat'liq ölchimide yüz hessilep perq bar

Amérika prinséton uniwérsitétida 'namratliq' mesilisini tetqiq qiliwatqan siyasiy iqtisadshunas proféssor chén shawnong ependining bayan qilishiche, amérikidiki 'namratlar' bilen xitaydiki namratlar otturisida yüz hessilep perq bar déyish mumkin.

Chéng shawnong ependining bayan qilishiche, xitayda kündilik turmush xirajiti 1 amérika dolliridin töwen bolsa, ayliq kirimi 400 yu'endin töwen bolsa, namrat dep qarilidu, dep békitilgen. Amérikida bolsa 2006 ‏- yili her bir a'ilining yilliq kirimi ottura hésab bilen 48 ming 200 amérika dollirigha toghra kelgen idi. Bu yil amérika hökümiti 4 nopusluq a'ilining yilliq kirimi 26 ming 140 dollardin töwen bolsa, 3 nopusluq a'ilining yilliq kirimi 16 ming 79 amérika dolliridin töwen bolsa, 2 nopusluq a'ilining yilliq kirimi 13 ming 167 amérika dolliridin töwen bolsa, bir boytaqning yilliq kirimi 10 ming 294 amérika dolliridin töwen bolsa namrat dep hésablinidu dep muqimlidi. Buni sélishturidighan bolsaq, amérika bilen xitaydin ibaret bu ikki döletning 'namrat' dégen ölchimide birnechche yüz hesse perq barliqi melum bolidu.

Ikkinchidin, amérikida namratlargha muqim ijtima'iy qutquzush bar, kirimi namratlar ölchimige toghra kelgen kishi ijtima'iy qutquzushqa ige bolalaydu. Hökümet étirap qilidighan ölchemdiki namratlargha amérika hökümiti yémek sétiwalidighan yardem pul chéki béridu. Töwen ijare heqqi élinidighan öylerni béridu. Yashan'ghanlar ishlesh iqtidaridin qalghan bolsa, ishlesh iqtidaridin qalghan kishilerge dölettin bérilidighan yardem pulgha iltimas qilishi mumkin. Omumen, amérikida hökümet namratlarni köp jehettin yöleydu. Emma xitayda bolsa hökümet namratlarni bundaq yölimeydu. Xitayda 'xelqni qutquzidu' déyilgen 'sotsiyalizm' emeliyette bar déyilse u amérikida bar, xitayda yoq.

Xitay hökümiti élan qilghan 'nopus béshigha toghra kelgen yilliq kirim' dégen san Uyghur qatarliq az sanliq milletlerni öz ichige almaydu

Proféssor chéng shawnongning bayan qilishiche, pütün dunya miqyasida kündilik turmush sewiyisi 2 amérika dollirigha yetmigenler 'namratlar' dep atilidu, bu birleshken döletler teshkilatning ölchimi. Lékin xitay öz aldigha belgiliwalghan ölchem aran 1 amérika dolliri. Démek, xitay hökümiti öz xelqi üchün belgiligen turmush ölchimi afriqining ölchimidinmu töwen. Yene kélip, xitayning statistika melumatidiki xitayda nopus béshigha toghra kelgen yilliq kirim sani Uyghur qatarliq az sanliq milletlerni öz ichige almaydu.

Uyghur yurtlirida nopus béshigha toghra kélidighan yilliq kirim peqet bir nechche yüz yu'en. Ulargha xitay hökümiti özi yardem bermeyla qalmay, belki birleshken döletler teshkilatning yaki bashqa döletlerning yardem bérishigimu yol qoymaydu.

Xitay hökümiti namratlargha yardem bermeslik üchün namratliqni yoshuridu

Proféssor chéng shawnongning bayan qilishiche, amérikida 'namrat' déyilgen kishiler peqet baylargha sélishturghanda namrat. Amérikidiki namratlarda xitaydikidek qosaq toymasliq yaki ozuqluq yétishmeslik mesilisi mewjut emes. Belki ularning a'iliside aptomobil, téléwizor, tonglatqu, ün-sin alghu, intérnét we simliq téléwiziye dégen turmush buyumlirining héchqaysisi kam emes. Eger iqtisadiy quwwiti éléktir, su , téléfon heqqini töliyelmeydighan derijige chüshüp qalsa, iltimas qilip hökümettin yardem puli alalaydu.

Xitayda 'eng töwen ölchemdiki kirimige kapaletlik qilish' dégen belgilime bar, emma bu peqet sheherlerdiki kirimi 200 yüen'ge yetmeydighan a'ililergila qaritilghan, bundaq sheher ahalilirigha hökümet melum derijide yardem puli béridu, emma déhqanlar buning ichide yoq. Xitay hökümiti déhqanlarni yölimeydu, undaq bolmisa, 1959 ‏- yilidin 61 ‏- yilighiche 30 milyon déhqan acharchiliqta ölüp ketmeytti. Bundaq weqe dunyaning héchqandaq bir yéride bolup baqqan emes. Xitay hökümiti namratlargha yardem bermeslik üchün namratliqni yoshuridu , xelq ichidiki namratliqni yoshurushta xitay hökümiti dunya buyiche 1 ‏- orunda turidu. Xitaydiki namratlarni xitay hökümiti özi yoshurupla qalmay, belki bashqa ellernimu yoshurushqa mejburlaydu. (Weli)