Xitayda namratlar mesilisi éghirlashmaqta

• Muxbirimiz gülchéhrening bu heqtiki programmisi
• Download story audio

Gerche xitay hökümiti xitay boyiche yilliq kirimi ming yu'en'ge yetmeydighan namratlar sanining 75milyon'gha yétidighanliqini étirap qilghan bolsimu emma en'giliye roytérst axbarat agéntliqining seyshenbe küni bergen xewiride körsitilishiche, birleshken döletler teshkilatining békitken xelq'araliq namratliq ölchimi boyiche hésablighanda, xitaydiki heqiqiy namrat insanlar sanida intayin chong perq körilidiken.

Xitayda namratlar 140 milyon'gha yétidu

Yeni xelqaraliq namratliq ölchimi boyiche, bir künlük kirimi bir amérika dollirigha yetmigen insanlar namrat hésablinidu. Bundaq bolghanda xitayda az dégendimu 140 milyon kishi intayin namratliqta yashimaqta iken.

Xewerde ipade qilinishiche gerche xitay hökümiti yéqinqi 10 yildin buyan, xelqning turmushini yaxshilaymiz dep heriket élip bériwatqan bolsimu, emma yillardin buyan namratliq mesilisi barghanche éghirliship, nöwette xitay jem'iyitining muqimliqigha biwaste tesir körsitidighan amilgha aylan'ghan.

Xitayda bay- kembeghellik perqi hem sheher ahaliliri bilen yéza'ahalilirining ottursidiki perqler barghanche kéngiyiwatqan bolup, buning bilen namratlar barghanche köpeymekte iken.

Xitayda bay kembeghellik perqi chongaymaqta

Shundaqla xitayning sheherler bilen sheherler, rayonlar bilen rayonlar hetta az sanliq milletler bilen xitay milliti ottursidiki iqtisadiy perq intayin körünerlik bolup, bolupmu xitayning gherbiy shimalgha jaylashqan rayonlar iqtisadiy tereqqiyat qatarliq her jehetlerde bir qeder keynide qalghan bolghachqa, bu jaylardiki namratliq mesilisimu bir qeder éghir hésablinidu.

Igilishimizche, gerche Uyghur éli, néfit bazisi, bayliq makani bolsimu, emma bu jayda yashawatqan köp sandiki yerlik xelq yeni Uyghurlar asasen namrat halette yashimaqta. Uyghur éli hökümet axbaratidin melum bolushiche, nöwette Uyghur élide memliket derijilik namrat nahiyidin 30 i , yene 229 alahide namrat kentler bar.

Xitay hökümiti yéqinda Uyghur élide 1994 - yilidin 2001 - yilighiche bir milyondin artuq kishini namratliqtin qutuldurduq, 2010 - yilighiche Uyghur éli xelqi asasen namratliqtin qutulidu dégen pilanini otturigha qoydi.

Uyghur élide Uyghurlarning namratliqtin qutulalmasliqidiki seweb néme?

Gerche xitay hökümiti, Uyghur élining iqtisadiy tereqqiyat ehwalliri heqqide bérip kéliwatqan istatéstikiliq melumatlarda, Uyghur éli xelqining turmush sewiyisining barghanche yaxshiliniwatqanliqini körsitip déhqanlarning yilliq sap kirimi ikki ming yu'endin ashti dégendek xewerlerni bérip kéliwatqan bolsimu, emma Uyghurlar zich olturaqlashqan Uyghur élining jenubidiki sheher- nahiyilerde köp sandiki Uyghur xelqi yenila namratliqtin qutulalmighan bolup, hetta bezi yézilardiki déhqanlarning yilliq omumiy kirimi 300 yu'en'gimu yetmeydiken.

Xotendin ziyaritimizni qobul qilghan bir Uyghur kishi bilen Uyghur déhqanlarning turmush ehwali hemde yilliq kirimi heqqide söhbetleshtuq. U kishi Uyghur déhqanlirining bezilirining hetta bir yil japa chékip emgek qilsimu, hosul alghanda tapqan pullirining baj we séliqlargha tölinip qolida héchnime qalmaydighanliqini éytti.

Bezi Uyghurlar, bayliq makani bolghan Uyghur élide yashawatqan Uyghurlarning néme üchün namratliqtin qutulalmasliqi sewebini, xitayning Uyghur élige qaratqan siyasitidin köridu, shundaqla ular Uyghur élide élip bériliwatqan bayliq échish, iqtisadiy tereqqiyatlardin peqet xitay köchmenlirining paydiliniwatqanliqini bildürmekte.

Bu heqte, yéqinda chet'elge chiqqan bir Uyghur, Uyghurlarning namratliqtin qutulalmasliqigha bolghan köz qarshini ipadilep, xitay hökümitining "shinjangni güllendürüsh" ni bahane qilip, Uyghur élining tebi'iy bayliqini bulawatqanliqi, tebi'iy muhitni bulghap, yerlik xelqlerge apet élip kéliwatqanliqini otturigha qoydi.