Хабаровсикидә хитайға қарши кәйпият күчәймәктә

25- Ноябир күни бир белиқчи химийилик маддилар билән булғанған сонғуаҗиаң дәрясидин қийиқинитармақта. AFP

Хитайниң җилиндики бир химийилик завути партлап кетиш билән көп миқдардики зәһәрлик маддилар соңхуаҗаң дәрясиға еқип кирип кетип, мәзкур зәһәрлик маддиларниң амур дәрясиға қуюлуши мунасивити билән русийиниң хабаровск чегра районидики хәлқләрниң әндишиси вә хитайға болған наразилиқ кәйпиятлири күнсайин улғаймақта.

Хитай һөкүмитиму чарә-тәдбирләрни қолланмақта

Буниңдин бир қанчә мәзгил илгири хитайниң шәрқий шималидики бир химийилик завут партлап кетиштин келип чиққан зәһәрлик маддиларниң соңхуаҗаң дәрясиға еқип кирип кетиши шуниңдәк мәзкур дәряниң хитай-русийә чегрисидики амур дәрясиға қуюлуши түпәйлидин амур дәряси вадисидики хабаровск шәһири һәм униң әтрапидики һәр қайси чоң кичик шәһәр һәм йезиларда яшайдиған русийә пуқралириниң қаттиқ әндишиси келип чиққан иди.

Бу вәқә түпәйлидин русийә билән хитай оттурисидики һөкүмәт һәм хәлқләр мунасивәтлиридиму сәлбий инкасларниң пәйда болуватқанлиқи илгири сүрүлмәктә. Хитай рәһбәрлири мәзкур булғиниш түпәйлидин русийә һөкүмитидин әпу сорап , мунасивәтлик ярдәмләрни көрситидиғанлиқи һәққидә вәдиләр бәргән шуниңдәк ички җәһәттә вәқә билән мунасивәтлик болған бир қисим рәһбирий хадимларни җазалаш һәм вәзиписидин қалдуруш елип барған . Буниң типик мисали хитай дөләтлик муһит қоғдаш идарисиниң башлиқиниң вәзиписидин қалдурулишидур. Лекин, буларниң һәммиси хитайдин еқип келиватқан, рак кесили пәйда қилиши мумкин дәп қариливатқан зәһәрлик маддилардин зәһәрлинип қелишидин әндишә қиливатқан русийиликләрниң көңлини хатирҗәм қилалиғини йоқ.

Б б с агентлиқиниң учуридин қариғанда, хитай һөкүмити амур дәрясиниң хитай тәрипидики соңхуаҗаң дәряси билән қошулидиған йеридики фуюән дегән җайға узунлуқи 450 метир келидиған вақитлиқ дамба қурушни башлиған болуп, мәзкур су тосиқи арқилиқ хитай тәрәптин еқип келиватқан зәһәрлик маддиларниң амур дәрясиниң русийидики қисимиға еқип киришиниң алдини мәлум дәриҗидә алғили болидикән. Хитай тәрәп пәқәт 3-4 күн ичидә мәзкур дамбини қуруп болидиғанлиқини билдүргән.

Зәһәрлик маддилар русийә тәвәсигә кирип болған

Русийиниң www.news.ru Агентлиқиниң учуридин қариғанда, бу зәһәрлик маддилар русийиниң йәһудий аптоном области тәвәсигә еқип киргәнлики сезилгән болсиму, әмма буларниң хабаровск шәһиригә йетип келишигә йәнә 160 километир бар икән.

Мәзкур русийә агентлиқиниң учуридин мәлум болушичә, хабаровск чегра райониниң губернатори виктор ишайев бу мунасивәт билән хабаровск районида бәлки аһалиларниң ююнуши һәм башқа ишлирида ишлитидиған иссиқ суниңму тохтитилишиниң мумкинликини билдүргән. Гәрчә хитай тәрәп илгири русийигә вақти-вақтида зәһәрлик маддиларниң еқиш йөнилиши вә башқилар һәққидә учур берип, русийә билән маслишидиғанлиқини ипадә қилған болсиму, әмма хабаровск губернаториниң билдүрүшичә, техи һазирғичә хитай тәрәп бу һәқтә ениқ учур йәткүзмигән.

Русийә мутәхәссислири һәр күни охшаш болмиған җайлардин су елип, суниң тәркибини тәкшүргәндә дәсләпки қәдәмдә хитайдин еқип келиватқан химийилик маддиларниң бир қанчә түрлүк икәнликини сәзгән.

Амур дәряси вадисида белиқ тутуш чәкләнгән

Русийиниң www.news.ru Агентлиқиниң учуридин қариғанда, хабаровск һөкүмити икки йилғичә, амур дәрясида белиқ тутушни чәклигән болуп, чүнки бу дәряниң белиқлириниң зәһәрлиниш еһтималлиқи чоң икән. Бу сәвәбтин дәря бойида белиқчилиқ билән шуғуллинидиған кишиләрниң турмушида еғир қийинчилиқлар пәйда болушқа башлиған, һәтта амур дәряси бойида яшайдиған аз санлиқ милләт нанайларниң әһвали яманлашқан болуп, чүнки, бу хәлқ пәқәт белиқчилиқ биләнла һаят кәчүридиғанлиқи үчүн белиқ уларниң күндилик йемәклики һәм тирикчилик васитиси болуп қалған икән.

Хитайға қарши кәйпият күчәймәктә

www.news.ru Агентлиқиниң учуридин мәлум болушичә, хабаровкскидики хәлқләрниң хитайға қарши кәпияти күчийип кәткән болуп, буниңдики сәвәбләр һәр хил икән. Мәзкур җайларда зор сандики хитай көчмәнлири пәйда болуп, сода-сетиқ билән шуғулланған,улар мәбләғ селип, қурулушларни көтирә алған шуниңдәк йәнә хабаровск шәһиридики йемәк-ичмәк вә кийим –кечәк базарлири хитай мәһсулатлири билән толған болуп, русийиликләрниң иқтисадий җәһәттин хитайға беқинип қелиш вәзийити шәкилләнгән. Бу түрлүк әһваллар совет иттипақи дәвридила хитайға қарши алдинқи сәп болған хабаровскидики хәлқләрниң әслидин мәвҗут хитайға қарши кәйпиятиға тәсир көрсәтмәй қалмиған. Бу қетимқи дәря сүйиниң булғиниш әһвали хитайға қарши кәйпиятларни техи ашурған икән.

Хитай һөкүмити мәвҗут мәсилиләрни етирап қилған болуп, www.news.ru Агентлиқиниң учурида көрситилишичә, хитайниң амур дәряси вадисидики екологийини яхшилаш үчүн бир милярд доллар аҗратқанлиқи һәмдә келәр йили бир йерим милярд доллар аҗритидиғанлиқи һәққидә сөзләр тарқалған.Бирақ, русийиликләр буниң амур дәряси вадисини җүмлидин бу җайлардики хәлқни қутулдуруш үчүн азлиқ қилидиғанлиқини пәрәз қилишмақта. "Невсру" агентлиқиниң йезишичә, химийилик дориларниң амур дәрясиға еқип кириш әһвали әслидин 1996-йили сезилгән болуп, әшу чағда белиқчилар белиқлардин химийилик дорилар пуриқи келидиғанлиқини билдүрүшкән икән. Тәкшүрүшләр нәтиҗисидә белиқларниң зәһәрлинишиниң юқирилиқи түпәйлидин һәтта уни мүшүкму йемигән икән. (Үмидвар)