Xabarowsikide xitaygha qarshi keypiyat kücheymekte

25- Noyabir küni bir béliqchi ximiyilik maddilar bilen bulghan'ghan son'ghu'aji'ang deryasidin qiyiqinitarmaqta. AFP

Xitayning jilindiki bir ximiyilik zawuti partlap kétish bilen köp miqdardiki zeherlik maddilar songxu'ajang deryasigha éqip kirip kétip, mezkur zeherlik maddilarning amur deryasigha quyulushi munasiwiti bilen rusiyining xabarowsk chégra rayonidiki xelqlerning endishisi we xitaygha bolghan naraziliq keypiyatliri künsayin ulghaymaqta.

Xitay hökümitimu chare-tedbirlerni qollanmaqta

Buningdin bir qanche mezgil ilgiri xitayning sherqiy shimalidiki bir ximiyilik zawut partlap kétishtin kélip chiqqan zeherlik maddilarning songxu'ajang deryasigha éqip kirip kétishi shuningdek mezkur deryaning xitay-rusiye chégrisidiki amur deryasigha quyulushi tüpeylidin amur deryasi wadisidiki xabarowsk shehiri hem uning etrapidiki her qaysi chong kichik sheher hem yézilarda yashaydighan rusiye puqralirining qattiq endishisi kélip chiqqan idi.

Bu weqe tüpeylidin rusiye bilen xitay otturisidiki hökümet hem xelqler munasiwetliridimu selbiy inkaslarning peyda boluwatqanliqi ilgiri sürülmekte. Xitay rehberliri mezkur bulghinish tüpeylidin rusiye hökümitidin epu sorap , munasiwetlik yardemlerni körsitidighanliqi heqqide wediler bergen shuningdek ichki jehette weqe bilen munasiwetlik bolghan bir qisim rehbiriy xadimlarni jazalash hem wezipisidin qaldurush élip barghan . Buning tipik misali xitay döletlik muhit qoghdash idarisining bashliqining wezipisidin qaldurulishidur. Lékin, bularning hemmisi xitaydin éqip kéliwatqan, rak késili peyda qilishi mumkin dep qariliwatqan zeherlik maddilardin zeherlinip qélishidin endishe qiliwatqan rusiyiliklerning könglini xatirjem qilalighini yoq.

B b s agéntliqining uchuridin qarighanda, xitay hökümiti amur deryasining xitay teripidiki songxu'ajang deryasi bilen qoshulidighan yéridiki fuyu'en dégen jaygha uzunluqi 450 métir kélidighan waqitliq damba qurushni bashlighan bolup, mezkur su tosiqi arqiliq xitay tereptin éqip kéliwatqan zeherlik maddilarning amur deryasining rusiyidiki qisimigha éqip kirishining aldini melum derijide alghili bolidiken. Xitay terep peqet 3-4 kün ichide mezkur dambini qurup bolidighanliqini bildürgen.

Zeherlik maddilar rusiye tewesige kirip bolghan

Rusiyining www.news.ru Agéntliqining uchuridin qarighanda, bu zeherlik maddilar rusiyining yehudiy aptonom oblasti tewesige éqip kirgenliki sézilgen bolsimu, emma bularning xabarowsk shehirige yétip kélishige yene 160 kilométir bar iken.

Mezkur rusiye agéntliqining uchuridin melum bolushiche, xabarowsk chégra rayonining gubérnatori wiktor ishayéw bu munasiwet bilen xabarowsk rayonida belki ahalilarning yuyunushi hem bashqa ishlirida ishlitidighan issiq suningmu toxtitilishining mumkinlikini bildürgen. Gerche xitay terep ilgiri rusiyige waqti-waqtida zeherlik maddilarning éqish yönilishi we bashqilar heqqide uchur bérip, rusiye bilen maslishidighanliqini ipade qilghan bolsimu, emma xabarowsk gubérnatorining bildürüshiche, téxi hazirghiche xitay terep bu heqte éniq uchur yetküzmigen.

Rusiye mutexessisliri her küni oxshash bolmighan jaylardin su élip, suning terkibini tekshürgende deslepki qedemde xitaydin éqip kéliwatqan ximiyilik maddilarning bir qanche türlük ikenlikini sezgen.

Amur deryasi wadisida béliq tutush cheklen'gen

Rusiyining www.news.ru Agéntliqining uchuridin qarighanda, xabarowsk hökümiti ikki yilghiche, amur deryasida béliq tutushni chekligen bolup, chünki bu deryaning béliqlirining zeherlinish éhtimalliqi chong iken. Bu sewebtin derya boyida béliqchiliq bilen shughullinidighan kishilerning turmushida éghir qiyinchiliqlar peyda bolushqa bashlighan, hetta amur deryasi boyida yashaydighan az sanliq millet nanaylarning ehwali yamanlashqan bolup, chünki, bu xelq peqet béliqchiliq bilenla hayat kechüridighanliqi üchün béliq ularning kündilik yémekliki hem tirikchilik wasitisi bolup qalghan iken.

Xitaygha qarshi keypiyat kücheymekte

www.news.ru Agéntliqining uchuridin melum bolushiche, xabarowkskidiki xelqlerning xitaygha qarshi kepiyati küchiyip ketken bolup, buningdiki sewebler her xil iken. Mezkur jaylarda zor sandiki xitay köchmenliri peyda bolup, soda-sétiq bilen shughullan'ghan,ular meblegh sélip, qurulushlarni kötire alghan shuningdek yene xabarowsk shehiridiki yémek-ichmek we kiyim –kéchek bazarliri xitay mehsulatliri bilen tolghan bolup, rusiyiliklerning iqtisadiy jehettin xitaygha béqinip qélish weziyiti shekillen'gen. Bu türlük ehwallar sowét ittipaqi dewridila xitaygha qarshi aldinqi sep bolghan xabarowskidiki xelqlerning eslidin mewjut xitaygha qarshi keypiyatigha tesir körsetmey qalmighan. Bu qétimqi derya süyining bulghinish ehwali xitaygha qarshi keypiyatlarni téxi ashurghan iken.

Xitay hökümiti mewjut mesililerni étirap qilghan bolup, www.news.ru Agéntliqining uchurida körsitilishiche, xitayning amur deryasi wadisidiki ékologiyini yaxshilash üchün bir milyard dollar ajratqanliqi hemde kéler yili bir yérim milyard dollar ajritidighanliqi heqqide sözler tarqalghan.Biraq, rusiyilikler buning amur deryasi wadisini jümlidin bu jaylardiki xelqni qutuldurush üchün azliq qilidighanliqini perez qilishmaqta. "Néwsru" agéntliqining yézishiche, ximiyilik dorilarning amur deryasigha éqip kirish ehwali eslidin 1996-yili sézilgen bolup, eshu chaghda béliqchilar béliqlardin ximiyilik dorilar puriqi kélidighanliqini bildürüshken iken. Tekshürüshler netijiside béliqlarning zeherlinishining yuqiriliqi tüpeylidin hetta uni müshükmu yémigen iken. (Ümidwar)