Xitaydiki qanun ‏- tüzümning yétersizliki déhqanlarning naraziliqini kücheytip muqimsizliqni peyda qilmaqta


2006.05.10

Xitay hökümiti hazir déhqanlarning künséri küchiyiwatqan naraziliqidin qattiq endishe qilmaqta. Bolupmu yéqinqi bir nechche yildin buyan, yer we tupraq mesilisi heqqide déhqanlarning yuqirilap erz sünup naraziliq bildürüwatqanliqi kommunist xitay hökümitini öz hoqoqidin ayrilip qélishidin ensiretmekte. Köpligen mutexessislerning bildürüshiche, bu xil muqimsizliq xitaydiki xelqning hökümetke bolghan ishenchisining künséri yoqap kétiwatqanliqidin yeni mezkür döletning qanun - tüzümliridin pütünley ümidsizlen'genlikidin kélip chiqqan iken.

Déhqanlarning naraziliqi barghanséri kücheymekte

Yéqinda xitay we amérikining birlikte élip barghan tekshürüshidin melum bolushiche, ötken bir nechche yildin buyan, déhqanlarning yérini mejburiy tartiwalidighan hemde tartiwélin'ghan yerge yéterlik heq bermeydighan ehwal barghanséri éghirlashqan. Shuning bilen yüz bergen dilolar heqqide yuqirilap erz qilip qarshiliq bildüridighan déhqanlar sanimu barghanséri köpeygen. Bu xil ehwalni körgen xitay hökümiti déhqanlar duch kéliwatqan mesililerni bir terep qilishta wede bérishke mejbur bolghan. Bu heqte yéqinda xitay dölet zonglisi wén jyabaw memliketlik xelq qurultiyining yépilish murasimisida mundaq dédi:

"Biz xelqning qanuniy hoquqi we menpe'etini qanun'gha tayinip turup qoghdishimiz kérek, biz yene keng ammigha terbiye bérip ularni toghra yolgha bashlishimiz kérek, mushundaq qilghandila, xelq qanuniy yollar arqiliq özlirining heqliq teleplirini otturigha qoyalaydu".

Analizchilarning körsitishiche, gerche xitay emeldarliri yuqiriqidek aliy nishanlarni otturigha qoyghan bolsimu, hökümet héchqachan kishilerning qanuniy hoqoqigha heqiqiy köngül bölüp baqmighan. Hazir xitayning hemmila ölkiside dégidek, yéza bashliqlirining déhqanlarning yérini zawut orunlirigha sétip bérip, déhqanlarni yersiz qoyidighan ehwal dawamliq yüz bermekte, kömür kanlarning bixeterlik tedbirliri nachar bolghanliqtin kan ishchilirining öz hayatidin ayrilip qélish ehwalimu her küni dégidek körülüp turmaqta. Shundaqtimu kömür kan bashliqliri yerlik hökümet emeldarliri bilen til biriktürüp, bixeterlik ölchimige yetmigen kanlarda ishchilarni ishletmekte. Xitay kompartiyisi bolsa iqtisadning tereqqiy qilishinila közde tutup, sana'et bulghinishining kishiler hayatigha élip kéliwatqan tehditi bilen kari bolmighan.

Xelq xitaydiki qanun - tüzümlerdin pütünley ümidsizlen'gen

Xitaydiki qanun ‏- tüzümler heqqide mexsus tetqiqat élip barghan nyuyork uniwérsitétining proféssori, qanunshunas jérom koxén jerome kohen ependi xitaydiki muqimsizliqning mezkur jaydiki qanun ‏- tüzümlerning intayin yétersiz ikenlikidin kélip chiqiwatqanliqini tekitlep, mundaq dédi:

"Bextlik hayat ademni heqiqeten jelp qilidu. Lékin mesile qandaq qilghanda bu xil bextlik hayatqa érishish mesilisidur. Eger xitaydiki xelq wén jyabawning déginidek mezkur jaydiki qanun arqiliq öz mesililirini hel qilalighan bolsa, ular hergizmu kochigha chiqip naraziliq bildürmigen bolatti. Démek xelq xitaydiki qanun - tüzümlerdin pütünley ümidsizlen'gen, chünki bu xil qanun - tüzümler ularning mesilisini hel qilip bérelmigen. Bu xil ümidsizlinish minglighan kishilerning kochilargha chiqip namayish qilishini we yuqirilap erz qilishini keltürüp chiqarghan ".

Qanunshunas jérom koxén jerome kohen ependi "eger xitay hökümiti bu xil muqimsizliqning aldini alimiz deydiken, aldi bilen ediliye organlirigha öz aldigha musteqil ish béjirish hoqoqi bérishi kérek. Lékin, xitay hökümiti bundaq qilishni xalimaydu. Chünki ular bundaq qilsa, öz hökümranliq hoquqidin ayrilip qélishidin qorqidu" dep körsetti. (Méhriban)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.