Shimaliy atlantik okyan ehdi teshkilati rusiye bilen bolghan hemkarliqlirini kücheytmekte


2007.06.27

Düshenbe we seyshenbe künliri shimaliy atlantik okyan ehdi teshkilatining bash sékritari yandé xop sxéffér moskwada ziyarette bolup, rusiye prézidénti wladimir putin qatarliq rusiye herbiy -siyasiy rehberliri bilen uchriship, shimaliy atlantik okyan ehdi teshkilati-rusiye hemkarliq kéngishining besh yildin buyanqi herbiy siyasiy we bixeterlik sahesidiki hemkarliq mesililiri hem nöwettiki xelq'ara weziyetni öz ichige alghan bir qatar muhim mesililer heqqide muzakire élip bardi.

Düshmenlishishtin hemkarlishishqa yüzlinish

Shimaliy atlantik okyan ehdi teshkilati( nato) ikkinchi jahan urushi axirlashqandin kéyin bashlan'ghan soghuq munasiwetler urushi dewride sabiq sowét ittipaqining tehditige qarshi qurulghan gherb döletlirining herbiy-siyasiy ittipaqi bolup, shimaliy atlantik okyan ehdi teshkilati texminen yérim esirge yéqin waqit sabiq sowét ittipaqi bilen tirkiship, warshawa shertnamisige eza döletler ittipaqining reqibige aylan'ghan idi. Lékin, sowét ittipaqining yimirilishidin kéyin, soghuq munasiwetler urushi axirlashti hemde buningdin 10 yil ilgiri rusiye shimaliy atlantik okyan ehdi teshkilati bilen hemkarliq kélishimi imzalidi. Buningdin besh yil ilgiri rusiye bilen shimaliy atlantik okyan ehdi teshkilati nato ‏- rusiye hemkarliq kéngishi qurup, ikki terep arisida resmiy hemkarliship ish élip bérish méxanizmini shekillendürdi.

Lékin, shimaliy atlantik okyan ehdi teshkilati dawamliq sherqqe kéngiyip, bir qisim sabiq sowit ittipaqi jumhuriyetliri hemde sherqiy yawropadiki döletlerni öz terkibige kirgüzüp, oz chégrisini biwasite rusiyige tutashturdi. Gerche, rusiye buningdin narazi bolsimu, lékin beribir nato bilen bolghan hemkarliqlirini dawamlashturiwerdi.

Rusiyining intérfakis agéntliqining uchurlirigha asaslan'ghanda, rusiye prézidénti wladimir putin nato bash sékritarigha " shuni démekchimenki, bu qisqighina tarixiy ehmiyetlik peytte, rusiye bilen natoning munasiwetliride pütünley özgirish boldi. Özara munasiwetlirimiz burunqi qarshilishishtin hazirqi hemkarlishishqa özgerdi, hemkarlishish da'irimiz keng , qilidighan ishlarmu kop, shunga bu jeryanda köpligen mesililerning peyda bolushi tebi'iy ehwal" dep bildürgen.

Xewerlerdin qarighanda, nöwette, nato bilen rusiye arisidiki pikir ixtilapi asasliqi, bashqurulidighan bombidin mudapi'e körüsh sistémisi , gruziye we ukra'inning natogha kirish shuningdek kosowaning musteqilliqi mesililiridin ibaret bolup, ikki terep bu heqte muwapiq hel qilish yoli izdimekte.

Bu qétim nato bash sékritari yandé xop sxéffér amérika bilen rusiyining birliship, azerbeyjandiki radar sistémisini ishlitish pilanining amérikining sherqiy yawropada bashqurulidighan bombidin mudapi'e körüsh sistémisi ornitish pilanining ornini tolduralmaydighanliqini, rusiyining bu xil pilani arqiliq yeni peqet azerbeyjandiki mezkur sistémigha tayinipla iran'gha oxshash döletlerning rakéta hujumlirigha taqabil turghili bolmaydighanliqini tekitligen. Netijide, putinmu bir qanche yéngi layihe otturigha qoyghan.

Rusiye agéntliqlirining inkasliridin qarighanda, nato bash sékritari yene prézidént putinning yéqinda rusiye bashqurulidighan bombilirinng yawropani nishanlaydighanliqi heqqidiki sözini tenqid qilip, natoning bu heqtiki meydanining amérika bilen birdeklikini körsetken, rusiye amérikining mezkur pilani mesiliside ilgiri qattiq bolghan bolsa, hazir yumshighan hemde amérika we nato bilen hemkarlishishqa razi bolghan.

Kosowa mesilisi

Rusiye kosowa mesiliside izchil halda amérikining meydanigha qarshi chiqqan bolup, moskwa kosowaning musteqilliqini qollimay, uni sérbiyining az sanliq milletler yashaydighan bir ölkisi dep hésablighan.

Bu qétim shimaliy atlantik okyan ehdi teshkilati bash sékritari natoning rusiyining kosowa musteqilliqighe tutqan pozitsiyige narazi ikenlikini, rusiyining b d t bilen hemkarliship, kosowaning musteqilliq mesilisini hel qilishi kéreklikini, qisqisi natoning rusiyidin kosowa musteqilliq layihisini qobul qilishni ümid qilidighanliqini bildürgen.

Rusiyining heqiqiy reqibi kim?

Nöwette, rusiye istratégiyichiliri rusiyining dölet menpe'etige tehdit salidighan hazirqi we kelgüsidiki küchning kim bolushi heqqide türlük pikirlerni otturigha qoymaqta, bezi mutexessisler kelgüside xitayning rusiyining zémin pütünlikige nisbeten eng chong tehdit ikenlikini otturigha qoyushsa, yene beziler iran, nato we shimaliy koriyining rusiye üchün heqiqiy tehdit ikenlikini tekitlimekte.

Rusiye herbiy istratégiyichisi karaxanof natoning kelgüside rusiyige tehdit peyda qilmaydighanliqini jezimleshtürüp, amérikining yawropadiki qoshunlirini chékindürüp ketken ehwal astida yawropa döletlirining rusiyige qarshi keng kölemde urush qilalishi mumkin emeslikini perez qilidu. " Yawropa keng kölemlik urushlargha qatnashmaydu, rusiye natodin qorqmasliqi lazim" deydu karaxanof.

Bir qisim rusiye mutexessisliri rusiyining natoni özige tehdit dep qarighanliqi üchün nato ning sherqqe kéngiyishidin heqiqiy yosunda endishe qilidighan xitay bilen birlikte shangxey hemkarliq teshkilati qurup, buningdin paydilanmaqchi boluwatqanliqini, xitayning Uyghurlarning milliy naraziliqliri küchiyiwatqan Uyghur élining yénidiki qoshna ottura asiya we afghanistanda amérika jümlidin natoning herbiy-siyasiy tesirining peyda bolushidin xatirjemsizliniwatqanliqi tüpeylidin rusiyining bu xil gherbdin endishe qilish idiyisini qollawatqanliqini jezimleshtürmekte. Nöwette, rusiye eng ilghar bir bashqurulidighan bomba yasap chiqqan bolup, u özining herbiy iqtidari we küchini dawamliq ashurghan , bumu gherbning diqqitini tartqan.

Xewerlerdin qarighanda, iyul éyida rusiye prézidénti putin amérikini ziyaret qilip, prézidént bush bilen ene shu bir qatar ixtilapliq mesililer heqqide söhbetleshidiken. Bu uchirishishning ikki terep munasiwetlirini jümlidin nato bilen rusiye arisidiki hemkarliqlarni téximu kücheytish rolini oynishi perez qilinmaqta. (Ümidwar)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.