Nazarbayéfning küy oghlini jazalishi islahatmu yaki a'iliwi majramu?

• Muxbirimiz ümidwarning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Yéqinda yüz bergen qazaqistan prézidénti nursultan nazarbayéfning öz küy oghlini jazalishi xelq'ara jemiyetning diqqitini jelp qildi. Bu heqte türlük inkas we tehliller dawamlashmaqta, bir qisim mulahizichiler buning nazarbayéfning asasiy qanun islahati bilen munasiwetlik ikenlikini chüshendürse, öktichiler mezkur weqening a'iliwi majra bilen munasiwetlik ikenlikini otturigha qoyushmaqta.

Bu yuqiri qatlamdiki özara küreshning ipadisi

Ötken shenbe küni qazaqsitan prézidénti nursultan nazarbayéf küy oghli yeni chong qizi darigha nazarbayéwaning éri rahet aliyéfni awstiriyidiki bash elchilik wezipisidin qaldurghanliqini élan qildi. Arqidinla xelq'araliq saqchi teshkilatining rahet aliyéfni tutush üchün izdewatqanliqi hemde qazaqistan bash teptish orginining uning jinayi qilmishliri üstide tekshürüsh élip bériwatqanliqi heqqide xewer tarqaldi. Rusiyide chiqidighan musteqilliq gézitining xewirige asaslan'ghanda , rahet aliyéf özi üstide élip bériliwatqan bu ishlarning siyasiy tüs alghanliqini bildürgen.

Rahet aliyéf bu yil 9-féwral küni qazaqistanning awstiriye hemde awistiriyige jaylashqan yawropa hemkarliq we bixeterlik teshkilati qatarliq bir qanche xelq'araliq teshkilatlarda turushluq elchisi süpitide belgilen'gen idi. Nursultan nazarbayéfni yéqindin qollap kelgen rahet aliyéf bir mezgil qazaqistan metbu'at sahesini kontrol qilghan, tashqi ishlar ministirliqining mu'awin ministirliq hemde dölet bixeterlik komitétining mu'awin bashliqliq wezipisini üstige élip, nazarbayéf hakimiyitini mustehkemligen shuningdek bir qisim öktichilerge zerbe bergen idi.

Qazaqistanning almuta shehiride yashaydighan siyasiyon qehriman ghojamberdining qarishiche, prézidént nursultan nazarbayéf a'iliside yüz bergen bu weqe jümlidin uning küy oghlini jazalishining tüp sewebi emeliyette qazaqistanning yuqiri siyasiy we iqtisadiy qatlimidiki özara küreshning bir ipadisidin ibaret.

Qehriman ghojamberdining qarishiche, nursultan nazarbayéfning öz a'iliside yüz bergen bu chong weqeni dölet ichi-sirtidiki metbu'atlargha ashkare qoyuwétishi qazaqistanning metbu'at erkinlikini öz ichige alghan démokratik tereqqiyatqa yüzlinishining bir ipadisidur.

Nazarbayéfning asasiy qanun islahati Uyghurlar üchünmu paydiliq

Aldinqi heptide nursultan nazarbayéf asasiy qanun'gha özgertish kirgüzüp, uning köpligen maddilirini yéngilighan idi. Mezkur yéngi özgirish boyiche, prézidéntliq mudditi burunqi 7 yildin 5 yilgha özgiridu hemde hökümet re'isi, her qaysi wilayetler we nahiyilerning bashliqlirini xelq saylaydu.

Nazarbayéf 2012-yilidin étibaren mezkur qanunni küchke ige qilip, döletni prézidéntliq we parlaméntliq sistémidiki memliketke aylanduridu. Shuning bilen bir waqitta yene, nazarbayéf milliy mesilidimu islahat élip barghan bolup, parlaménttiki toqquz orun milletler qurultiyigha bérilgen. Qehriman ghojamberdining éytishiche, bu belgilime boyiche qazaqistandiki asasliq az sanliq millet hésablinidighan Uyghurlardin kem dégende ikki adem parlamént ezasi bolushi mumkin.

Uning qarishiche, nöwette, prézidént nazarbayéf démokratik islahatni ilgirilitish üchün tirishchanliq körsetmekte, chünki, u qazaqistanni iqtisadiy we démokratik jehetlerdin tereqqi qildurush arqiliq bu döletning xelq'araliq inawitini ashurmaqchi hemde yawropa bixeterlik we hemkarliq teshkilatining re'islik salahiyitini qolgha keltürmekchi.

Uning qarishiche, egerde qazaqistan merkiziy asiyadiki iqtisadiy jehette tereqqi qilghan we güllen'gen démokratik memliketke aylansa, bu Uyghurlarning siyasiy hayatidimu paydiliq rol oynaydu.

Bu parixorluqnitazilashning ipadisi

Nöwette, nursultan nazarbayéfning öz küy oghlini jazalishi heqqide türlük inkaslar dawamlashmaqta. Bir qisim közetküchiler buni nursultan nazarbayéfning dölettiki parixorluq, chiriklik qilmishlirigha zerbe bérip, öz hoquqliridin paydilinip, dölet we xelq mülkini özining qiliwalidighan qilmishlargha nisbeten tazilash élip bérishining ipadisi dep hésablighan.

Biraq, qazaqistanliq siyasiyon qehriman ghojam berdi bu xil pikirge qoshulsimu, lékin, bundaq tazilashning biraqla emelge ashmaydighanliqini, bundaq qilmishlarning mezkur memlikette chongqur yiltiz tartip ketkenlikini , nazarbayéfning héch bolmighanda uning qanuniy asasini turghuzup hem bashlap béridighanliqini tekitlidi.

Eng yéngi uchurlargha asaslan'ghanda, rahet aliyéf qéyin atisi nursultan nazarbayéfni tenqid qilish bilen birge awistriye hökümitidin siyasiy panahliq tiligen. (Ümidwar)