Rusiye xitaygha tebi'iy gaz sétip bermeydu

• Muxbirimiz ümidwarning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

19-Iyun küni moskwada ötküzülgen yiraq sherq we tashqi bayqal rayonini rawajlandurushqa a'it ötküzülgen yighinda rusiyining eng chong tebi'iy gaz shirkiti " gazprom" saxalin arilining tebi'iy gazliri bilen xitayni teminlesh pilanigha qarshi chiqip, "saxalin -1" menbesining tebi'iy gazlirini xitaygha sétishni tenqid qildi.

Gazprom shirkitining bu xil meydani rusiye énérgiye sahesidila emes, belki rusiyining énérgiye bazirigha kirgen amérika, yaponiye, xitay shuningdek yawropa döletliri üchünmu murekkep mesililerni peyda qilishi mumkin iken.

Gaz bilen temi'inlinishke muhtaj yiraq sherq

Rusiyining yiraq sherqidiki saxalin arili mol tebi'iy gaz zapisigha ige rayon bolup, bu yerdiki gaz menbelirini échishqa amérikining "éxsan mobil" ," shéll" we yaponiyining "mitsubishi" qatarliq shirketliri qatniship meblegh salghan. "Saxalin -1" namliq gazliq ene shu shirketlerning meblighi bilen échilghan bolup, 2006-yili 16-öktebirde" éxsan mobil" xitay döletlik néfit shirkiti bilen xitaygha her yili sekkiz milyard kub métir gaz sétip bérish heqqide toxtamname tüzgen.

" Rusiye géziti"ning xewer qilishiche, seyshenbe künidiki yighinda gazprom shirkitining mu'awin bashliqi aléksandir ananénkof rusiye hökümitidin "saxalin-1" ning xitaygha gaz sétish pilanini tosup qélishini telep qilip," éxsan mobil"ning rusiye gazlirini ékisport qilmasliqini , ékisport qilishtin ilgiri aldi bilen rusiyining éhtiyajini oylishishi lazimliqini körsetken. Uning tekitlishiche, rusiyining yiraq sherqidiki töt rayonning tebi'iy gaz bilen teminlinish éhtiyaji yuqiri bolup, bu rayon ahalilirini her yili 15 milyard kub métir gaz bilen teminlesh éhtiyaji mewjut, rusiye döletlik gazprom shirkiti bu éhtiyajni qamdiyalmighan .

Gazprom shirkitining rusiyining yaqutiye jumhuriyitidiki gazlarni xabarowski rayonigha élip kélishke waqit kétidu , uning üstige yene "saxalin -3 "dep atalghan tebi'iy gazliqni échip, bu yerdin alghan gazlar bilen yiraq sherqni teminleshke az dégende yene ikki - üch yil serp qilinishi mumkin iken.

Rusiye hökümiti gaz sétishqa qarshi turushi mumkin

Saxalin arilidiki "saxalin-1" namliq gaz menbesini öz ichige alghan menbelerde jem'iy 485 milyard kub métir gaz zapisi bar bolup, xitay özining énérgiye éhtiyajini qamdashta rusiyining sibiriye rayoni jümlidin saxalin arilidiki tebi'iy gazliqlarni muhim nishan qilghan idi.

Gazprom shirkitining mu'awin bashliqi aléksandir ananénkofning xitaygha tebi'iy gaz ékisport qilmasliq telipini rusiye énérgiye ministirliqining mu'awin ministiri andréy déméntiyéw qollap, " biz saxalin-1 menbesining gazliri rusiyining éhtiyajini qamdash üchün bolushi kérek dep qaraymiz, chünki uningsiz, rusiyide énérgiye tengpungluqi bolmaydu" deydu.

" Rusiye géziti"ning xewiride körsitilishiche, mu'awin énérgiye ministiri déméntiyéw yene saxalin-1 ni achqan amérika éxsan mobil shirkitining xitaygha gaz sétishi mesiliside heqqide toxtilip, bu shirketning mezkur pilanining rusiyining qanunigha uyghun kélishi , yeni échilghan gazlarning aldi bilen rusiyining ichki éhtiyajini hel qilishqa qaritilishi kéreklikini otturigha qoyghan. Gazprom shirkitining "saxalin-1" tebi'iy gazlirini xitaygha sétish mesilisige qarshi chiqishigha nisbeten türlük inkaslar qozghaldi. Rusiye tebi'iy gaz jem'iyitining mes'uli chinofning qarishiche, gazpromning xitaygha tebi'iy gaz sétishqa qarshi chiqishining sewebliri murekkep bolup, bu rusiye énérgiye sahesidiki toqunushlar bilen munasiwetliktur.

Nöwette, rusiyining ichki éhtiyajimu yuqiri bolup, yiraq sherq qatarliq köpligen jaylarda gaz bilen teminlinish mesilisi mewjut. Belki rusiye buningdin kéyin énérgiye mesilisige téximu zor derijide yoluqushi mumkin.

Énérgiye xitay-rusiye hemkarliqliridiki eng muhim nuqta

Xitayning tereqqiyati uning hazirdin bashlap, kelgüsi énérgiye éhtiyajining heddidin ziyade yuqiri bolidighanliqini körsetmekte, xitay hökümiti hazirqi we kelgüsidiki éhtiyaji üchün xitayning etrapidiki rusiye we merkiziy asiyaning énérgiyisini qolgha keltürüshni nishan qilip, rusiye , qazaqistan, türkmenistan we özbékistan bilen énérgiye kélishimliri tüzdi.

Énérgiye hemkarliqi xitay rehberliri bilen rusiye rehberliri arisida bashtin axiri muhim téma bolup kelgen. Ötken yili xitay bilen rusiye arisida ikki tebi'iy gaz turubisi yatquzup, 2011-yilidin étibaren rusiye gazlirini xitaygha tartish kélishimi imzalan'ghan.

Shuning bilen bir waqitta yene rusiyimu öz énérgiyilirini yawropagha sétiwatqan dölet bolup, rusiye yawropani tebi'iy gaz bilen teminleydu, prézidént putin yéqinda qazaqistan we türkmenistan bilen kaspi déngizi boyi tebi'iy gaz turuba yoli qurush pilanini muzakire qilip, bu ikki döletni énérgiye sahesi boyiche özi bilen téximu zich baghlidi. Rusiye bu arqiliq xitayning ottura asiyaning énérgiye sodisida üstünlükni igilishige qarshiliq bildürüp, rusiyining yenila bu rayondiki hel qilghuch amil ikenlikini körsitip qoydi.

Qisqisi rusiye siyaset sahesidiki bir qisim kishiler rusiyining dölet istratégiyilik bayliqliri jümlidin énérgiye mehsulatlirini xitaygha köplep satmasliq, xitayning yiraq sherq we sibiriye rayonigha singip kirishining aldini élish tedbirlirini békitish idiyisinimu otturigha qoyghan. Shunga prézidént putin yiraq sherq we tashqi bayqal rayonini tereqqi qildurush istratégiyilik pilani tüzüp chiqqan idi.

Rusiye közetküchilirining qarishiche, ilgiri xitayning daching-an'garski néfit aqquzush turubisi yatquzush arqiliq rusiye néfitlirige érishish pilani meghlub bolghan hemde yéqinda rusiyining türkmenistan we qazaqistan bilen yéngi énérgiye hemkarliqi ornatqan ehwal astida bu qétim xitayning saxalin-1 tebi'iy gaz turubisi arqiliq her yili sekkiz milyard kub métir gazgha érishish meqsiti emelge ashmisa, bularning hemmisi , xitayning énérgiye istiratégiyisi üchün zor zerbe bolup hésablinidiken. (Ümidwar)