Uyghur élide nopusning köpiyishini qandaq chüshinish kérek?

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Uyghurlargha duch kéliwatqan siyasiy we iqtisadiy bésim, nurghun Uyghur a'ililirini bir baliliq bolushqa qistimaqta

Xitay da'iriliri yéqinda Uyghur élidiki nopus we pilanliq tughut xizmitini "eng yaxshi tereqqiyat basquchida kétiwatidu" dep élan qilish bilen bir waqitta, Uyghur élidiki nopusning köpiyish sür'itini xitay boyiche eng téz - dep körsetti. Bundin ilgiri yeni 9 ‏- besh yilliq pilan mezgili ichide, aptonom rayonining re'isi isma'il tiliwaldi 2003 - yiligha qeder Uyghur élide 3 milyon bowaqning az tughulghanliqini élan qilghan idi.

Bowaq az tughulghan, nopusi tiz köpeygen rayon

Tengritagh tor bétining bu heqte bergen xewiridin melum bolushiche, 23 ‏- yanwar küni Uyghur élide échilghan aptonom rayonning nopus bayliqi we muhit xizmiti yighinida, Uyghur élining jenubiy rayonidiki Uyghur, qirghiz qatarliq milletler "köp tughmaqta" hemde namrat we chet rayonlarda, tughush nisbiti yenila yuqiri bolmaqta " dep körsitilgen.

Tengritagh tor bétide bérilgen xewerde yene, qeshqer wilayitide15 yil ichide 920 ming adem köpeygen dep körsitilgen. Emma xitayning rayondiki nopus siyasitini tenqid qilghuchilar, xitay da'irilirini rayon'gha éqip kiriwatqan köchmenler nopusigha köz yumup, ularni yerlik nopus qatarida hésablighan dep eyiblimekte.

Yéqinda Uyghur élide échilghan aptonom rayonluq xelq qurultiyining 4 - omumi yighinida, Uyghur aptonom rayonining mu'awin re'isi jappar hebibulla pilanliq tughut siyasitining aptonom rayonda yaxshi izchillashmighanliqini bildürüp," bundaq bolushtiki seweb az sanliq milletlerning idiye jehette özgermigenlikidin" dep körsetken. U sözide xoten rayonini misalgha élip, mezkur jaydiki Uyghurlarning namratliqta qélishining asasliq sewebi, ularning pilanliq tughut siyasitige yaxshi emel qilmighanliqidin ‏- dep bildürgen.

Déhqanning shikayiti

Lékin yéqinda radi'omizning ziyaritini qobul qilghan qeshqer rayonidiki bir déhqan pilanliq tughut siyasitining mezkur jayda ilgirikidin téximu qattiq ijra qiliniwatqanliqini, yeni pilandin sirt perzent körmekchi bolghanlargha 10 ming yü'en jerimane qoyushtin sirt, qorsaqtiki bala meyli qanche ayliq bolushidin qet'iynezer choqum yoq qilinidighanliqini hetta qorsaqta yitilip bolghan baliningmu okul arqiliq öltüriwétilidighanliqini melum qildi.

Ziyaritimizni qobul qilghan bu déhqan " pilanliq tughut siyasitige ayallarning hemmisi öch, lékin öch bolsimu néme amal" dep mezkur jaydiki Uyghur ayallirining pilanliq tughut siyasiti tüpeylidin türlük ayallar késilige giriptar bolup ketkenlikini hemde hökümetning héchqachan késel bolghan ayallargha köngül bölmeydighanliqini bildürdi.

Ziyaritimizni qobul qilghan bu déhqan, mezkur jaygha éqip kéliwatqan xitay ahalilirining barghanséri köpiyiwatqanliqini hemde ularning bir jayda turmay nahayiti sirliq halda dawamliq bir yerdin yene bir yerge köchüp yürüp, yoshurun baliliq bolidighanliqini melum qildi. (Méhriban)