Norwigiye kishilik hoquq tekshürüsh ömiki ürümchini ziyaret qildi

• Ixtiyari muxbirimiz abdusemetning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Yéqinda norwégiye tashqi ishlar ministirliqi, norwégiye edliye ministirliqi we norwégiye xélsinki komitétidin teshkillen'gen bir kishlik hoquq tekshürüsh ömiki ürümchini ziyaret qilghan. Bular ürümchidiki töt künlük ziyariti dawamida Uyghur aptonum rayunining emeldarliri bilen uchrashqandin sirt yene, ürümchidiki bir erler türmisi we bir ayallar türmisini, bir emgek bilen özgertish meydanini, saqchi idarisini, islam institutini we yitim-yésirlarni béqiwélish ornini ziyaret qilghan.

Közligen nishandin köp uzaq

Biz bu tekshürüsh ömikining ziyaret ehwali heqqide téximu tepsili melumat igilesh üchün, bu qétim tekshürüsh ömiki bilen birge ürümchige barghan, kishlik hoquq ishliri boyiche xelq'ara xélsinki komitéti norwégiye shöbisining bashliqi Bjørn Engsland ependini ziyaret qilduq.

Bjørn Engsland Ependining éytishiche, u bu xil tekshürüsh ömekliri bilen xitaygha ilgirimu birqanche qétim barghan bolup, Uyghur diyarigha bolsa tunji qétim bérishi iken. Uning büdürüshiche, ilgirki ziyaretler béyjingdila élip bérilip tekshürüsh ömiki yighin we söhbetlerge qatnashqandin bashqa héchqandaq emili tekshürüsh élip bérish imkaniyitige érishelmigen iken. Bjørn Engsland Ependi mushu jehettin éytqanda bu qétimqi ziyaretni ilgirikige sélishturghanda melum ilgirileshke érishti, dep qarisimu, emma eslidiki közligen nishandin köp uzaqliqini, barliq tekshürüsh we ziyaretlerning türlük shertler we békitilgen chek-chégralar ichide, tolimu yüze we tar da'iride élip bérilghanliqini bayan qildi:

Sirittin qarimaqqa iqtisat tez yüksiliwatqan, tinch bir jem'iyettek körünidu, emma bu tinichliqning keynide mustebit réjim teripidin jem'iyetning eng inchke halqilirighiche ornitilghan ghayet küchlük kontrolluqni séliwélish qiyin emes. Ular bizni ziyaret qildurghan orunlar, bizni körüshtürgen ademlerning hemmisi aldin teyyarlan'ghan we ögitilgen bolup, biz yaxshi chüshinidighan we körüshni istigen emili ré'alliqning özi emes.

Xitay da'irliri bizge körsitishni xalighan, yasalghan ré'alliq idi

"Xitay hökümiti bilen kishlik hoquq mesilisi üstide sözlishish bek qiyin, némini sözlesh, qaysi chek – chégra ichide sözlesh békitip bérilgen bolidu, uningdin halqip ketelmeymiz, bu qétim melum derijide chek chégralarni buzup türmilerni ziyaret qilish imkaniyitige érishtuq, emma biz bilimiz, bu esli ré'alliq emes, belki xitay da'irliri bizge körsitishni xalighan, yasalghan ré'alliq idi. "

Bjørn Engsland Ependi ürümchidiki bir türmide élip barghan ziyariti heqqide munularni sözlep berdi:

"Bu türmide bir qanche ming mehbus bar iken, ular bizge mehbuslar turidighan kamérni körsetti, kichikkine bir kamérda 8 – 12 ghiche mehbus turidiken, emma biz bu kamérning we kamérdiki mehbuslarning adem ishen'güsiz derijide pakiz we retlik turghinidin qattiq heyranliq his qilduq we bashqa kamérlarni körüshni we mehbuslar bilen ayrim paranglishishni telep qilduq, emma xitay da'irliri buninggha unimidi. "

Xitay da'iriliri telipimizni ret qildi

Bjørn Engsland Ependining bildürüshiche, tekshürüsh ömiki norwégiyidin yolgha chiqishtin burun, rabiye qadir xanimning ürümchidiki perzentlirining qolgha élin'ghanliqi we saqchilar teripidin zorawan mu'amilige uchrighanlighidin xewerdar bolghan bolup, ular bu mesilini Uyghur rayoninng hökümet da'irliri bilen élip bérilidighan söhbette otturigha qoyushni hemde ulardin rabiye qadir xanimning qolgha élin'ghan perzentliri bilen körüshtürüshni telep qilishni pilan qilghan, emma ürümchide hökümet da'irliri bu mesilidin qesten özini qachurghan, körüshüsh telipini bolsa keskin ret qilghan:

"Tekshürüsh ömikimiz rabiye qadirning perzentlirining mesilisi heqqide xitay da'irliri bilen ayrim söhbetlerni élip bardi, bu bizning xélsinki komitéti we xelq'ara kechürüm teshkilati üchünmu bek muhim idi. Biz da'irlerge özimiz igiligen ehwallargha asaslinip turup, rabiye qadir perzentlirining ehwalidin endishe qiliwatqanlighimizni, ular bilen biwaste körüshüsh arzuyimizni bildürduq, epsuski ular bizning bu endishimizni zadila chüshenmidi we biz bilen bu heqte ichkirlep söhbetlishni ret qildi. "

Tesirat

Uyghur rayonidiki emeldarlar tekshürüsh ömikidikilerge nöwette Uyghur aptonum rayunida iqtisadning uchqandek tez tereqqi qiliwatqanliqini, jem'iyetning muqimliqini we her millet xelqining inaq, ijil we parawan turmush kechürüwatqanliqini toxtimay teshwiq qilip turghan, shuningdek etey özlirining ilghar, ijabiy we yaxshi tereplirini körsitishke herket qilghan bolsimu, buningliq bilen beribir heqiqi ré'alliqni yushurup qalalmighan.

Bjørn Engsland Ependi, özining ürümchidiki töt künlük ziyaritidin alghan tesiratini xulasilep mundaq dédi:

"Sirittin qarimaqqa iqtisat tez yüksiliwatqan, tinch bir jem'iyettek körünidu, emma bu tinichliqning keynide mustebit réjim teripidin jem'iyetning eng inchke halqilirighiche ornitilghan ghayet küchlük kontrolluqni séliwélish qiyin emes. Ular bizni ziyaret qildurghan orunlar, bizni körüshtürgen ademlerning hemmisi aldin teyyarlan'ghan we ögitilgen bolup, biz yaxshi chüshinidighan we körüshni istigen emili ré'alliqning özi emes. " (Abdusemet)