Norwégiye bilen xitay munasiwitining tarixi jeryani

Bu yil awghust éyida nobél komitéti teripidin xitay démokratchisi lyu shawbogha nobél tinchliq mukapati bérish qarar qilin'ghandin tartip 10-dékabir mukapat tarqitish murasimi ötküzülgiche, xitay hökümiti norwégiye hökümiti we nobél komitétigha türlük diplomatiye yolliri bilen qarshi turup, bu mukapatning tarqitilmasliqi üchün barliq kozurini ishqa saldi.
Ixtiyariy muxbirimiz aygül
2010.12.17

Özi hakimiyet yürgüzüwatqan bir peytte yüz bergen nobél tinchliq mukapati weqesidin qattiq ghezeplen'gen xu jintaw norwégiyige ikki yilliq émbargo yürgüzüsh qararini chiqardi.

Xitay hökümitini bu derijide ghezeplendürgen nerse ikki terep otturisidiki uzun yilliq iqtisadi dostane munasiwetning norwégiye tereptin hésabqa ilinmighanliqi yaki yüz-xatire qilinmighanliqi bolup, bu heqte norwégiyidiki metbu'atlarda ikki terepning tarixi munasiwiti tepsiliy chüshendürülgen.

Norwégiye bilen xitay 1954-yili 5-öktebirde diplomatik munasiwet ornatqan we ikki dölet otturisidiki munasiwet tedrijiy tereqqiy qilghan. 2007-Yili norwégiyining xitaygha qaritip yolgha qoymaqchi bolghan pilanliq istratégiyiside soda, insan heqliri, ijtima'iy parawanliq endizisi, xelq'araliq hemkarliq, muhit we kilimat qatarliq besh terep asasi nishan qilip békitilgen

1997-Yilidiki norwégiye bilen xitay otturisidiki yumilaq üstel yighinida insan heqliri mesilisi heqqide pikir almashturulghan hem norwégiye bilen xitay otturisida erkin soda kélishimi imzalash mesiliside munaziriler bolup ötken.

1963-Yildiki ikki dölet otturisida maqullan'ghan medeniyet almashturush kélishimi 2009-yili xitayning sabiq medeniyet ministiri chen xawgu'angning norwégiye ziyaritidin kéyin qayta yéngilan'ghan bolup, bu medeniyet hemkarliqi, oqutush, tekshürüp tetqiq qilish qatarliq sahelerni öz ichide alghan. Yuqirida tilgha élin'ghan tetqiqat da'irisi su, kislataliq yamghur, kilimat, qutup amili, béliqchiliq, sehiye, dorigerlik,karxana iqtisadi we rehberlik sen'iti qatarliq tereplerni öz ichige alghan. Oqughuchi almashturup oqutush jehette ikki dölet otturisidiki hemkarliq téz sürette tereqqiy qilghan bolup,norwégiyidiki xitay oqughuchilar sani bashqa chet'ellik oqughuchilargha qarighanda köp sanni igiligen. Shuning bilen birge xitay tilini norwégiye yaki xitayda turup öginidighan norwéglar tedrijiy köpeygen. Norwégiyide 700 din artuq xitay oqughuchi oqughan bolsa, 300din artuq norwég oqughuchi qisqa yaki uzun muddetlik pilan bilen xitayda oqughan.

2007-Yili küzde béyjing chet'et tili uniwérsitétida tunji qétim norwég tili boyiche bakalawrliq unwani bérish yolgha qoyulghan bolup, buningda norwégiye jem'iyiti we tili heqqidiki bilimni östürüsh asasi meqset qilin'ghan. Buningdin bashqa, ikki dölet otturisidiki tashqi ishlar we elchiler munasiwitidimu köp tereplimilik tereqqiyatlar barliqqa kelgen. Yene ikki terep meblegh sélish türlirini b d t sistémisi we dunya bankisi arqiliq élip barghan. 2009-Yilning özila norwégiye xitaygha 100 milyon kroner (texminen 16.67 Milyon amérika dolliri) yardem qilghan. 2010-Yilidiki may éyidin öktebirgiche dawamlashqan shangxey xelq'araliq körgezmide norwégiye shangxeyde körgezme sariyini yasap bu körgezmige qatnashqan.

1995-Yildin bashlap ikki dölet otturisidiki ziyaret, bolupmu norwégiyining xitaygha qaratqan iqtisadi, soda we türlük diplomatiye terepliridiki ziyariti téz yükselgen. 2004-Yildin béri padishah, xanish we shahzadidin bashqa ministir derijilik emeldarlarningla xitaygha qarita élip barghan ziyariti 31 qétimgha yetken bolsa,2005-yildin béri xitayning sabiq we hazirqi ministirlirining norwégiyige qilghan ziyariti 8 qétim bolghan.

Buningdin bashqa 2004- yildin 2009-yilghiche norwégiyining xitaydin import qilghan tawarlirining omumi qimmiti 123 milyard 766 milyon kronerge yetken bolsa, xitaygha éksport qilghan tawarlirining omumi qimmiti 4 milyard 876 milyon kronerge yetken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.