Uyghur meripetperwer saxawetchiler - tarixta we bügün
2006.08.15
Uyghurlarning yéngi zaman ma'aripini qobul qilishi 19 - esirning 70 yilliridin bashlandi. Buninggha eyni dewirdiki katta karxanichi musa hajim musabayning qoshqan töhpisi alahide bolghan. Yeni 1870 - yili ili beytulla meschit yénida musabayoflar özi yénidin meblegh chiqirip qurghan pen mektipi bilen Uyghur yéngi ma'aripning ulini saldi. Hetta ular chet'ellergiche oqughuchi ewetip, tapqan mal - pulini xelqning eqlini béyitishqa serp qilghan.
Emdi zamanimizdichu ? Uyghur sodiger - karxanichilarning bu xil meripetperwerlik en'enisi toxtap qalghini yoq. Xelqning ghémini yeydighan, ma'aripqa köngül bölidighan musabayéfdek meripetperwerlerning izini dawamlashturidighanlar köplep yétiship chiqmaqta.
10 Yil burun 3 milyon 800 ming yü'en meblegh sélip ilida yétim - yésirlar üchün "nurtay haji yétimlar mektipi" qurghuchi nurtay haji iskenderni mana shularning iz basarlirining biri dep atashqa bolidu.
Barliq chiqimi nurtay hajim höddisidiki bu pütün künlük, toqquz yilliq mejburiyet ma'arip mektipi -1996 yili séntebirde resmiy ders bashlighandin bashlap, Uyghur élining her qaysi jayliridin kelgen ige - chaqisiz, oqushsiz qalghan Uyghur perzentliri illiq a'ilige, ilim élish pursitige érishken idi. Bu alahide a'ilige oxshash mektep 10 yil dawamida nechche türküm oqughuchilarni aliy mekteplergiche uzatti. Hazir bu mukemmelleshken pütün künlük mektepning 300 oqughuchisi, 35 neper oqutquchisi, ishchi - xizmetchisi bar iken. Bu meripet baghchisining illiq qoynigha élin'ghan yétim balilar nurtay hajini dada déyishidiken. Nurtay hajimning mana mushundaq baliliri dawamliq köpeymekte.
Yéqinda " nurtay haji yétimlar mektipi" qurulghanliqining 10 yilliqini tebriklesh pa'aliyiti ötküzülüsh aldida bolup, bu munasiwet bilen chet'ellerdiki Uyghur ziyaliyliri hemde meripetperwerler nurtay hajigha oxshash saxawetlik meripetperwer kishilerge apirinlar oqush bilen teng türlük bésimlar astida, namratliq, nadanliqtin qutulalmaywatqan Uyghurlargha nisbeten mundaq saxawet igilirining köplep meydan'gha chiqishining tolimu ehmiyetlik ikenlikini ipade qilmaqta. Bu heqte igilik tiklesh hemde meripetperwerlik saxawetchilikning bayriqini tikligüchi musabayoflarning amérikida yashawatqan ewladliridin nurmuhemmet musabay ependi " nurtay haji " mektipi qurulghanliqining 10 yilliqini qutluqlash bilen teng, nurtay hajidek saxawet igilirige utuqlar tilidi.
Kanadada yashawatqan Uyghur ziyaliyliridin güzel xanim, bolupmu hazirqi dewrde Uyghurlar üchün ma'aripqa, jem'iyet parawanliq ishlirigha köngül bölidighan saxawetchilerning yétiship chiqishining téximu zor ehmiyetke ige ikenliki heqqide toxtaldi.
Munasiwetlik maqalilar
- Uyghur ilide méyiplar namrat turmush köchürmekte
- Amine xanim yétimlerning ghemguzari
- Bir méyipning nidasi
- Uyghur élide yashan'ghanlar parawanliq mesililiri jiddiy köngül bölüshke muhtaj
- Xitayda "namratlar" dégen sözning ornigha "aq köngül ademler" dep qollinish omumlashmaqta
- Uyghur élide méyiplar asasen nachar turmush shara'itida yashimaqta