Xitay hökümiti béyjingda weziyetni téximu jiddiyleshtürmekte


2006.09.22

Yéqindin buyan yeni xitayning öktebir bayrimi yétip kélish aldida, xitay hökümiti béyjingda weziyetni téximu jiddiyleshtürmekte. Mesilen, yaqa yurtlardin kelgenlerni bashqurush heqqide yéngi belgilimilerni chiqirip, ularni öz yurtigha qoghlashqa bashlighan bu xil ehwal astida, béyjinggha kélip erz sun'ghuchilarning küni téximu tes bolup, charshenbe künining özidila 300 ge yéqin adem saqchilar teripidin qolgha élin'ghan. Buningdin bashqa yene xitayning xéylungjyang ölkisidin béyjinggha dawagha kelgen bir puqra bashqilar teripidin urup öltürülgenliktin, 8 neper dewager béyjingda turushluq amérika konsulxanisining aldigha kélip namayish qilghan, lékin ular saqchilar teripidin élip kétilgen.

Nuqtiliq jaylarda saqchilar köp

Radi'omizning igiligen xewiridin melum bolushiche, bu yilqi 1 ‏- öktebir künining yétip kélishi aldida, xitay hökümitining béyjing shehirige bolghan kontrolluqi ilgiriki yillargha qarighanda téximu bek kücheygen. Bu heqte ziyaritimizni qobul qilghan béyjingliq ni yülen xanim mundaq dédi:

"Bu yerde öktebir ötkendin kéyinla partiye wekiller yighini échilidu. Shunga hazir béyjing shehirining tüzümi nahayiti chingiyip ketti? weziyet intayin jiddiy. Qedemde bir dégidek saqchi yoluqupla turidu. Bolupmu wang fujin, jungnenxey we tyen'enmin qatarliq jaylarda, saqchilar téximu köp, chünki saqchilarning neziride, bu jaylar nuqtiliq qoghdash orunliri bolup hésablinidu".

Yaqa yurtluqlar 1 – öktebirdin burun yurtigha qaytishi kérek

Béyjingda neshr qilinidighan "yéngi béyjing géziti" qatarliq metbu'atlarda bérilgen melumatta körsitilishiche, xitay hökümiti 1 ‏- öktebir künining bixeter ötishige kapaletlik qilish üchün, seyshenbe künidin bashlap tazilash herikitini bashlighan. Ular yaqqa yurttin kelgenler heqqide yéngi belgilimilerni chiqirip, "béyjingda turushluq waqitliq kinishkisi" yoqlarning hemmisini öz yurtigha qayturush kéreklikini élan qilghan.

Radi'omizning heqsiz léniyisige kéliwatqan téléfonlardin melum bolushiche, Uyghur élidin béyjinggha barghan sayahetchiler aptonom rayonining béyjingdiki ish béjirish méhmanxanisidin bashqa jayda yétishqa ruxset qilinmaydiken hemde her yili öktebir éyining yétip kélishi bilen, béyjingdiki Uyghurlar, meyli ular sodigerler bolsun yaki sayahet qilghuchilar bolsun hemmisi dégidek mejburiy Uyghur élige qayturiwétilidiken. Lékin bu yilqi öktebir éyining yétip kélishi aldida, biz Uyghur aptonom rayonining béyjingda turushluq bu ish béjirish méhmanxanisigha téléfon qilip hazirqi weziyet heqqide toxtilip "béyjingda waqitliq turush kinishkisi yoq Uyghurlarnimu öz yurtigha qayturiwatamdu ?" dep sorighinimizda, ziyaritimizni qobul qilghan mezkur méhmanxanida ishleydighan bir xitay xizmetchi "biz bu heqte téxi héchqandaq uqturush tapshuriwalmiduq. Shunga hazir undaq qayturuwétish ehwali yoq. Hemme ish normal, nahayiti normal" dep jawab berdi.

Erzdarlarmu qayturulmaqta

Lékin ziyaritimizni qobul qilghan béyjingliq ni yülen xanimning melum qilishiche, hazir béyjingda, herqandaq yerdin kelgen sayahetchiler choqum öktebirning birinchi künidin burun öz yurtigha qaytip kétishke mejbur bolmaqta. Bolupmu yaqqa yurtlardin naheqchiliq heqqide merkizi hökümetke erz sun'ghili kelgenler téximu bichare halette bolup, ularning köp sandikisi saqchilar teripidin qolgha élinip hetta qamap qoyulghan.

Roytés agéntliqining bergen xewiridin melum bolushiche, xéylungjyangdin béyjinggha kélip yuqirilap erz sunmaqchi bolghan bir boway dawa qilip yürgen jeryanida, bashqilar teripidin urup öltürülgen. Mezkur weqening yüz bérishige chidap turalmighan 8 neper dewager béyjingdiki amérika elchixanisining aldigha bérip, "biz insan hoquqigha mohtaj, yashash hoquqigha mohtaj!" dep namayish ötküzgen. Lékin jama'et bixeterlik idarisidin mexsus adem kélip, neq meydandiki pütün jeryanni sin'alghugha éliwalghan, namayish qilghuchilar bolsa saqchi mashinisida élip kétilgen, béyjing hökümiti mezkur sheherdiki yaqqa yurttin kelgen musapirlarni öz yérige qoghlap, béyjingning weziyitini téximu jiddiyleshturiwatqanliqi heqqide anglitish berduq. (Méhriban)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.