Хитай, чәтәл мухбирлириниң 2008 ‏- йили өткүзидиған олимпик йиғиниға қатнишиш мәсилисидә инкас қайтурди


2006.12.19

Хитай ташқи ишлар министирлиқиниң елан қилишичә, йәнә икки һәптидин кейин йәни 2007 ‏- йилидин башлап, хитайдики чәтәл мухбирлири артуқчә мурәккәп илтимас қилиш рәсмийәтлирини өтимәйла , һәрқандақ җайға берип зиярәт қилалайдикән. Хитайда турушлуқ чәтәл мәтбуат орунлири хитай һөкүмитиниң мухбирларға қолайлиқ яритип бериштә, һәқиқәтән өз вәдисидә турушини үмид қилмақта.

Хитай ташқи ишлар министирлиқиниң йеқинда елан қилған баянатида ейтилишичә, 2007 - йили 1 ‏- январдин башлап, 2008 ‏- йили 17 ‏- өктәбиргә қәдәр, хитайдики чәтәл мухбирлири һәрқандақ бир җайни зиярәт қилишта, пәқәт зиярәт қилмақчи болған орун яки шәхсиниң рухситини алсила болидикән, илгирикидәк йәрлик һөкүмәт орунлириниң рухситини елиш яки зиярәт қилмақчи болған орундин мәхсус адәм чиқип күтивелиш дегәндәк мурәккәп рәсмийәтләр керәксиз икән.

Йеңи бәлгилиминиң иҗра қилинишини йәнила йеқиндин көзитиш керәк

Бейҗиңда турушлуқ чәтәл мухбирлири кулуби мәсули лумйән әпәнди " хитай һөкүмити әйни вақитта 2008 ‏- йилидики хәлқара олимпик тәнтәрбийә йиғини өткүзүш һоқуқини илтимас қилиштила , чәтәл мухбирлириниң зиярәт қилишиға қолайлиқ яритип бериш һәққидә нурғун вәдиләрни бәргән иди. Лекин өткән икки йилдин буян чәтәл мухбирлири хитайда зиярәт қилиш җәрянида, йәрлик һөкүмәт әмәлдарлири тәрипидин нурғун кашилиларға учрап, қамап қоюшқа охшаш делолар аз дегәндә 80 қетимдин ашти" дәп көрсәтти.

Лумйән әпәнди сөзидә йәнә "хитай һөкүмити тәрипидин елан қилинған бу қетимқи йеңи бәлгилимигә йәнила гуман билән қараш керәк. Чүнки улар бундақ бәлгилимиләрни һәрхил охшимиған усуллар билән чүшәндүрәләйду. Улар чүшәндүрүшкә кәлгәндә бәкму маһир. Шуңа биз 1 ‏- айниң 1 ‏- күнидин башлап иҗра қилинидиған бу бәлгилиминиң зади қандақ болушини йеқиндин көзитишимиз керәк" дәп билдүрди.

Җамаәт хәвпсизлик идариси фалунгуңчиларни зиярәт қилишқа йол қоймайду

Шуниң билән бир вақитта, бейҗиң шәһәрлик җамаәт хәвпсизлик идариси билән хитай хәлқ университети бирлишип нәшр қилған ингилизчә "олимпик аманлиқини қоғдаш һәққидә ингилиз тил мулазимәт дәрслики" намлиқ китабта, қандақ қилғанда ингилиз тилида чәтәл мәтбуатлириниң фалунгуңчиларни зиярәт қилишини тосқили болидиғанлиқи ениқ йезилған. Мәсилән, тәнтәрбийә мухбирлириниң фалунгуң ишлири һәққидә зиярәт қилишини қанунға хилаплиқ қилғанлиқ дәп, уларни мунасивәтлик җамаәт бихәтәрликини қоғдаш орунлириға елип берип, уларға чүшәнчә берилидиғанлиқи көрситилгән.

Ташқи ишлар министирлиқи чәтәл мухбирлириға йол ечип бериш һәққидә вәдә қилди

Кишиләр һазир 2008 ‏- йили ечилидиған олимпик йиғини җәрянида, чәтәл мухбирлириниң йәнила җамаәт хәвпсизлик идариси тәрипидин түрлүк кашила вә чәклимиләргә учрап қелишидин әндишә қилмақта. Хитай ташқи ишлар министирлиқиниң башлиқи лю җйәнчав өткән айда өткүзүлгән мухбирларни күтүвелиш йиғинида, бу қетим ташқи ишлар министирлиқи тәрипидин елан қилинған бу бәлгилиминиң чоқум толуқ иҗра қилинидиғанлиқиға вәдә берип, "чәтәл мухбирлириниң олимпик һәққидә беридиған мәлуматлири пәқәт мәзкур йиғин биләнла чәклинип қалмайду, улар мәзкур дөләтниң сиясий, иқтисадий , мәдәнийәт , пән -техника вә маарип саһәсидиму зиярәт қилиш һоқуқиға игә" дәп билдүрди.

Лекин униң тйәнәнмин мәйданини зиярәт қилиш мәсилисигә кәлгәндә, "әгәр зиярәт қилиш җәрянда, туюқсиз вәқәләр йүз беридикән, ундақта, мунасивәтлик орунлар чоқум нәқ мәйданға келип, җиддий чарә -тәдбирләрни қоллиниши керәк. Бу бизниң чәтәл мухбирлириға қарита қолланған тәдбиримиз әмәс, бәлки нәқ мәйдан аманлиқини сақлаш үчүн қолланмисақ болмайдиған чариләрдур" дәп көрсәтти. У йәнә "тйәнәнмин мәйданини башқурушта алаһидә орунлаштурушлар бар. Биз бу һәқтә мунасивәтлик орунлар билән алақилишип, имканийәт бар чәтәл мухбирлириниң зияритигә қолайлиқ яритип беримиз" дәп билдүрди.

Тйәнәнмин мәйдани бейҗиңниң мәркизи орниға җайлашқан болғачқа әзәлдин наһайити сәзгүр сиясий әһмийәткә игә . Болупму 1989 ‏- йилидики оқуғучилар һәрикити йүз бәргәндин кейин, хитай һөкүмити мәзкур мәйданниң аманлиқини қоғдаш һәққидә түрлүк сиясәтләрни бекитип, болупму чәтәл мухбирлириниң мәзкур җай әтрапида зиярәт қилишини қәтий чәкләп кәлгән.

Хитайда турушлуқ бир сингапорлуқ мухбир "хитай һөкүмитиниң бу қетим чәтәл мухбирлирини олимпик җәрянида әркин қоюп бериш һәққидә чиқарған бу бәлгилимисигә гуман билән қараш керәк. Бәлким улар чәтәл мухбирлирини әркин қоюп бериш арқилиқ, уларниң зади қандақ җайларға берип қандақ кишиләрни зиярәт қилидиғанлиқини техиму ениқ игилимәкчи болуши мумкин" дәп билдүрди.(Меһрибан)

Пикир қошуң

Радиониң ишлитиш шәртлиригә асасән, пикирлириңиз тәкшүргүчиләр тәрипидин тәстиқлиниши вә мувапиқ дәриҗидә тәһрирлиниши түпәйли, тор бәттә дәрһал пәйда болмайду. Сиз қалдурған мәзмунға әркин асия радиоси җавабкар болмайду. Башқиларниң көз қариши вә һәқиқәткә һөрмәт қилишиңизни сораймиз.