Хитай бейҗиң олимпик мусабиқисиниң бихәтәрликигә капаләтлик қилаламду?

• Мухбиримиз әкрәмниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Хәлқара кишилик һоқуқ тәшкилатлириниң күчлүк наразилиқиға дуч келиватқан хитай һөкүмитиниң 2008 - йиллиқ бейҗиң олимпик мусабиқисиниң бихәтәрликигә капаләтлик қилиш - қилалмаслиқи кишиләрниң диққитини чекиватқан муһим мәсилә болмақта. 2 - Айниң 8 - күни җоһнний әрлиң әпәнди тәрипидин германийидә нәшрдин чиқидиған " дуня гезити" дә елан қилинған " бихәтәрликниң қиммити кишилик һоқуқта " намлиқ мақалигә асасланғанда, хитайниң бейҗиң олимпик мусабиқисиниң бихәтәрликигә капаләтлик қилиши тәскә тохтайдикән. Буниң сәвәби; ялғуз бейҗиңниң начар һава келимати вә қатнаш тәртипидики қалаймиқанчилиқ яки бейҗиң шәһәр аһалисиниң мәдәнийәтсизликидила әмәс, бәлки бейҗиң һөкүмитигә қарши һәр саһә күчләрниң күнсири көпийиватқанлиқида икән.

Қаршилиқ идийисидики кишиләр көпәймәктә

"Бихәтәрликниң қиммити кишилик һоқуқта" намлиқ мақалидә, хитай бихәтәрлик органлириниң әндишисини нәқил кәлтүрүп, хәлқара террорчилар, фалунгуңчилар вә тибәтликләрниң бейҗиң олимпик мусабиқисигә тәһдит елип келиши мумкинликини тәкитлигән болсиму, шәрқий түркистанлиқларни тилға алмиған. Вәһаләнки, хитай һөкүмити "бейҗиң олимпик мусабиқиси үчүн әң зор тәһдит шәрқий түркистан террорчилиридур," дегән муқамни узундин буян товлап кәлгән иди. Бу һәқтә баш шитаби германийиниң франкфурт шәһиридики шәрқий түркистан бирлики тәшкилатиниң рәиси күрәш атахан әпәнди көз қаришини оттуриға қоюп өтти.

Җоһнний әрлиң әпәнди " бихәтәрликниң қиммити кишилик һоқуқта " намлиқ мақалисидә, хитай һөкүмитиниң олимпик мусабиқисини өткүзүш һоқуқиға еришкәндин буян, нурғунлиған мухбирларни, адвокатларни, язғучиларни, охшимиған көз қараштики зиялийларни түрмиләргә солиғанлиқини, шундақ болушиға қаримай, қаршилиқ идийисидики кишиләрниң күнсири көпийиватқанлиқини оттуриға қойған. Бу һәқтә пикир баян қилған күрәш атахан әпәнди, хитайдики һөкүмәткә қарши күчләрниң бейҗиң олимпик мусабиқисиниң бихәтәрликигә тәһдит елип келиши мумкинликини тәкитлиди.

Назарәт зор дәриҗидә күчәйтилиду

" Бихәтәрликниң қиммити кишилик һоқуқта " намлиқ мақалидики санлиқ мәлуматларға асасланғанда, бейҗиң һөкүмити барлиқ айродром, пойиз истансиси вә олимпик мәйдани әтраплириға йүз миңлиған камираларни орнатқан. 150 Миңдин артуқ бихәтәрлик хадими олимпик мусабиқиси җәрянида қоғдаш хизмитини зиммисигә алидикән. Буниңдин сирт, хитай армийисиниң 196 - девизийиси қоғдаш хизмитигә қатнаштурулидикән. 30Данә тик учар айрупилан җиддий һаләттә туридикән.

Хитай һөкүмити 2008 - йиллиқ бейҗиң олимпик мусабиқисиниң бихәтәрликини капаләткә игә қилиш үчүн түзүп чиққан 52 түрлүк бихәтәрлик пиланини, хәлқара сақчи вә америкиниң ф б ай идариси билән бирликтә иҗра қилипла қалмай, йәнә қошна әлләр вә ғәрб бихәтәрлик саһәсиниң ярдимигә мураҗиәт қилидикән. Әмма мусабиқә башлинип ахирлашқичә болған арилиқта, бейҗиң олимпик мусабиқисини көргили келидиған 7 милйон инсанни назарәт қилиш асанға тохтимайдикән. Хәлқарадики террорчи күчләрниң ялған паспортлар билән мусабиқә мәйданиға кирип, вәқә пәйда қилиш арқилиқ олимпикниң характерини сиясийлаштуруветиши мүмкин икән.

Аптор җоһнний әрлиң әпәндиниң хитай бихәтәрлик тармақлириниң пикригә асасән оттуриға чиқарған мәлуматлириға қариғанда, 250 миңдин артуқ адәм, бейҗиң олимпик мусабиқиси җәрянида назарәт обиктиға айлинип қелиши мүмкин икән. Бу адәмләр чәтәлликләрдин башқа, хитайниң ичкий қисмидики һәр милләт кишилирини өз ичигә алидикән. ( Әкрәм )