Béyjing olimpik yighini we uning bixeterlik mesilisi


2007.05.18

Olinpic-2008-150.jpg
Xitaydiki olimpik teshwiqat taxtisi. 2008 Beijing Olympics logo, 04 January 2005 / AFP PHOTO/ Frederic J. BROWN

2008‏- Yili béyjingda ötküzülidighan olimpik tenheriket yéghini harpisida, mawzidongning tyen'enmén meydanidiki resmning Uyghur élide éqip yürüp béyjinggha qaytip kelgen, 35 yashtiki, gu xeywu isimlik bir xitay aqqun teripidin köydürülgenliki, xelq'ara da béyjing olimpik tenheriket yéghini jeryanidiki bixeterlik mesililiri toghrisida nurghun su'allarning otturigha chiqishigha seweb boldi.

Bu munasiwet bilen stratfor istratégiye tetqiqat insitétoti teripidin élan qiln'ghan bir mulahizide," gerche mawzidongning resmige qarita élip bérilghan hujum peqet bir kishining ishi bolsimu, lékin bundaq weqelerning yüz bérishi xelq'ara jama'et arisida xitayning muqimliqi heqqide su'allar peyda qilip, chet'el sodigerlirining xitaygha meblegh sélish istigini ajizlitishi mumkin" déyilgen.

Maw zédongning süriti köydürülgenliki, xitay üchün selbiy tesir élip kelgen

Stradfor tetqiqat insitétoti teripidin élan qilin'ghan mulahizide, béyjing hökümitining keng kölemlik naraziliq heriketlirining aldini élishta birqeder ghelibe qilghanliqi, emma tyen'enmén meydanidiki mawzédong süritige qarshi élip bérilghan hujumgha oxshash ayrim shexsler teripidin élip bérilidighan hujumchilarning aldini élishning nahayiti qyin bir ish ikenliki eskertilgen.

Mulahizide éytilishiche, mawzidongning süritini köydürgen kishning shinjangdin béyjinggha kelgen aqqun ishchi bolushi, xitayning aqqun ishchilarni we shinjangdin ichkirige kélidighan kishilerni kontrol qilishtiki qiyinchiliqini otturigha chiqarghan . Bu peqet xitay hökümitining dölet ichide muqimliqni saqlashta qanchilik iqtidargha ige ikenliki mesile emes, xitayning xelq'aradiki obrazigha selbiy tesir yetközgenlikidur.

Xitay kompartiyisining hakimiyitige qarshi chiqidighan herqandaq heriketni ojuqturushni özining asasliq wezipisi dep qaraydighan xitay bixeterlik küchlirining, 2008‏- yili béyjingda ötküzülidighan olimpik tenheriket yighinining harpisida, Uyghurlar ning heriketliri heqqide agahlandurghanliqi tekitlen'gen stradfor tetqiqat instétotining mulahizide, "béyjing hökümiti yéqindin buyan Uyghur mesilisidin qattiq bixeterlik tedbirliri élish we bésimini téximu kücheytish üchün paydilinwatidu. Lékin xitay hökümitining qattiq bixeterlik tedbirlirige qarimay, gu shinjangdin béyjinggha kélip, béyjinggha kelgen künining özidila bu sheherdiki eng qattiq nazaret qiliniwatqan tyen'enmén meydanigha bérip, mawzidongning resimini köydürüsh pursitige ige bolalighan" bu weqe, qandaq yüz bérishidin qet'inezer gu gha oxshash kishilerning heriketlirini kontrol qilishning xitay hökümiti üchün qanchilik qyin bir mesile ikenlikini körsitidu" déyilgen.

Mulahizide éytilishiche, bu weqe heqiqi tehditning ammiwiy naraziliq heriketliridin emes, shexsler teripidin élip bérilidighan hujumlardin kélidighanliqini ispatlighan . Gerche xitayda shexsler teripidin élip bérilghan hujumlarning asasliq qisimi hökümetni nishan qilmighan bolsimu, emma bundaq hujumlar olimpik tenheriket yéghini jeryanida xitaydiki bixeterlik mesilsige selbiy tesir yetküzidighanliqi éniq.

Xitaydiki olimpik yighinining bixeterliki qattiq sinaqqa duch keldi

Olimpik tenheriket yéghini jeryanida chet'ellik we yerlik sayahetchilerning türkümlep béyjinggha kélishi bilen, shexslerning heriketlirini küzütish xitay bixeterlik qisimliri üchün téximu qyinlishidighanliqi'i tekitlen'gen mulahizide mundaq déyilgen " olimpik tenheriket yéghini jeryanida, metbu'at üstidiki cheklimilerning azaytilishi bilen, hökümetke qarshi élip bérilidighan kichik kölemlik naraziliq heriketliriningmu xelq'ara metbu'atining xewerliride orun alidighanliqi teb'iy.

Hökümetke naraziliqi bar kishiler, buni özlirining shkayetlirini xelq'ara jama'etke yetküzüsh üchün yaxshi bir purset dep, qarshi mumkin. Shundaqla muxbirlarning pa'aliyiti üstidiki cheklimilerning bikar qilinishi bilen, muxbirlar xitaydiki iqtisadiy tengsizlik we ijtima'iy naraziliqlarni öz közliri bilen körüsh üchün béyjing sirtidiki qishlaqlargha bérip, xewerliride bu yerlerdiki heqiqi ehwalni teswirlesh arqiliq xitayning obrazini téximu xunukleshtürüshi mumkin."

Stradfor instétotining mulahiziside éytilishiche, xitay hökümiti béyjing olimpik tenheriket yéghindin xelq'arada özining obrazini tiklesh üchün paydilinishni meqset qilmaqta .

Lékin olimpik tenheriket yighinining, xitay kütken netijini bermey, xitayda dawamlishiwatqan tengsizlikler we siyasiy tüzümning nacharliqlirini dunyagha téximu pash qilish üchün bir qoral bolup qilish ihtmalliqimu bar iken. (Ömer qanat)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.