Xelq'ara kechürüm teshkilati aqsaray aldida béyjing olimpik yighini munasiwiti bilen küch körsetti

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

2008 - Yili 11 - féwral küni, xeliqara kechürüm teshkilati, aq saray aldida, xitayning olimpik ötküzüsh aldida, insan hoquqlirini hörmet qilishini sorap namayish élip bardi. AFP Photo

Béyjing olimpik yighinining waqit qereli yéqinlishishigha egiship, béyjing hökümiti xelq'ara teshkilatlarning kishilik hoquq xatirisini yaxshilash heqqidiki bésimigha uchrapla qalmay, amérika prézidénti jorj bushmu béyjing rehberlirini xitay kishilik hoquq xatirisini yaxshilashqa heydekchilik qilish heqqidiki bésimgha uchrimaqta. Xelq'ara kechürüm teshkilati bu toghrisida prézidént bushqa xet yazdi we aqsaray aldida yighilish ötküzdi.

Xelq'ara kechürüm teshkilati, amérika Uyghur jem'iyiti, xelq'ara tibet herikiti, chégrisiz muxbirlar teshkilati qatarliqlar düshenbe küni aqsaray aldida yighilish ötküzüp, aqsarayni xitayning kishilik hoquq xatirisige diqqet qilish, prézidént bushni xitay kishilik hoquq xatirisini tenqidleshke chaqirdi we xelq'ara kechürüm teshkilati washin'gton ishxanisining mes'uli t. Kumar mezkur teshkilatning rehbiri lariy koksning amérika prézidéntigha yazghan bu heqtiki xétini aqsaray da'irilirige tapshurdi.

Olimpik xitay puqralirining asasiy erkinlikini qoghdash pursiti

2008 - Yili 11 - féwral küni, xeliqara kechürüm teshkilati, aq saray aldida, xitayning olimpik ötküzüsh aldida, insan hoquqlirini hörmet qilishini sorap namayish élip bardi. AFP Photo

Shawqun sürensiz, tertiplik ötküzülgen aqsaray aldidiki yighilish jeryanida namayishchilar xitay da'irilirini " kishilik hoquqni qoghdighuchilarni" azat qilish, hökümetning intérnét cheklimisini bikar qilish, mehbuslarni adilane sotlash, ölüm jazasini bikar qilishqa chaqiridighan shu'arlarni towlidi.

Xelq'ara kechürüm teshkilatining ijra'iye mudiri lariy koks xétide prézidént bushtin béyjing olimpik yighinigha qatnashsa olimpik musabiqisini körüsh bilen cheklinipla qalmay, xitay rehberlirige kishilik hoquqni yaxshilash toghrisida bésim ishlitishini telep qilip, bushning olimpik sepiri kishilik hoquqni asas qilishini,"olimpik musabiqisi harpisi we olimpik sepirining meqsidi kishilik hoquqni merkez qilishini" tekitligen. Koks xétide yene " men sizni xitay rehberlirige nöwettiki kishilik hoquq weziyitini özgertish kérekliki, olimpik her bir xitay puqrasining kishilik hoquqi we asasiy erkinlikini qoghdashning pursiti ikenliki toghrisida küchlük bisharet bérishke chaqirimen " dep yazidu.

Xitay puqralarning négizlik ijtima'iy we iqtisadi hoquqigha köz yumdi

T. Kumar aqsaray aldidiki yighilish arisida xelq'ara kechürüm teshkilatining ijra'iye mudiri lariy koksning xétini oqidi. T. Kumar, aqsaray aldidiki namayishchilargha sözligen sözide "bizning bügün bu yerge yighilishimizdiki seweb, chünki prézidént bush xitaygha bérip olimpik yighinigha qatnashmaqchi" dep xitab qildi. Xelq'ara kechürüm teshkilatidiki lariy koks xétide mundaq deydu,"xitay béyjing olimpik musabiqisini xitayning ijtima'iy we iqtisadi tereqqiyatini köz - köz qilidighan qoralgha aylanduruwaldi, emma bu jeryanda puqralarning négizlik ijtima'iy we iqtisadi hoquqigha köz yumuldi" hemde "minglighan a'ililer yolsiz halda öy - makanidin köchürüldi we ular razi qilinmidi. Tinch usulda qarshilashquchilar bolsa tutqun qilindi yaki türmige tashlandi. Xitay da'iriliri yene muxbirlar, adwokatlar we kishilik hoquqni qoghdighuchilarni qolgha aldi."

Bush olimpik sepiride xitaygha Uyghur kishilik hoquqi mesilisini xatirilitishi kérek

Xelq'ara kechürüm teshkilatining xétide yene, prézidént bushni xitay da'irilirining diniy we siyasiy ziyankeshlikige uchrawatqan "minglighan" xitay puqralirining jümlidin xristi'anlar, tibetlik buddistlar, musulmanlar we falun'gongchilarning ehwaligha köngül bölüshke chaqiridu. Merkizi washin'gtondiki amérika Uyghur jem'iyiti bu qétimqi namayishni teshkilligen organlarning biri bolup, mezkur teshkilatning bash katipi alim séyitof prézidént bushning béyjing olimpik yighini sepiride xitay bashliqlirigha Uyghur kishilik hoquqi mesilisini xatirilitishini ümid qildi.

Xelq'ara kechürüm teshkilati ijra'iye mudiri lariy koksning xétide yene,xitay hökümitining béyjing olimpik yighinini talashqanda bergen wediside turmighanliqini, bolupmu olimpik jeryanida kishilik hoquqni yaxshilash heqqidiki wediside turmighanliqini eskertip, bushning bu sepiride xitay rehberlirini öz xelqighe tutqan xata mu'amilisi, siyasiti we herikitini qet'iy özgertish, kishilik hoquqni yaxshilash wediside turush toghrisida agahlandurushini telep qildi. Amérika Uyghur jem'iyitidiki alim séyitofning eskertishiche, aqsaraydiki emeldarlar bushning olimpik sepiri hergiz olimpik musabiqisini körüsh üchünla orunlashturulmaydighanliqini, kishilik hoquqi mesilisi uning küntertipide bolidighanliqini bildürgen.

Uyghur ili siyasiy mehbuslar ölüm jazasigha höküm qiliniwatqan birdin - bir jay

Xelq'ara kechürüm teshkilati prézidént bushning töwendiki bir qanche mesililerde xitay da'irilirining qedem bésishigha türtke bolushini telep qildi. Bu mesililer 1. Kishilik hoquqni qoghdighuchilarni qolgha élish, ten jazasi bérish, ziyankeshlik qilish we jazalashni toxtitish, 2. Muxbirlarning erkin xewer bérishige ruxset qilish, yol qoyush, 3. " Emgek bilen özgertish tüzümini" bikar qilish, 4. Ölüm jazasi bérilidighan jinayet türlirini kémeytip, mehbuslargha adilane höküm chiqirish qatarliqlar. Amérika Uyghur jem'iyiti mehbuslargha ölüm jazasi bérish mesilisige alahide jiddiy mesile süpitide qarimaqta. Mezkur teshkilatning eskertishiche, Uyghur ili siyasiy mehbuslar ölüm jazasigha höküm qiliniwatqan birdin - bir jay bolupla qalmay, siyasiy mehbuslarni sotlash we ölüm jazasi bérish jeryani mexpiy élip bériliwatqan rayondur. (Erkin)