Béyjing olimpik tenheriket yighini heqqidiki munaziriler kücheymekte (2)

• Muxbirimiz ömer qanatning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

2008‏- Yilliq béyjing olimpik tenheriket yighinigha 360 kün qaldi. Lékin béyjing hökümitining kishilik hoquq xatirisining nacharliqi, Uyghur éli we tibette élip bériwatqan basturush siyasiti, darfurdiki qirghinchiliqni keltürüp chiqarghan sudan hökümitini üzlüksiz qollawatqanliqi qatarliq ehwallar, tinchliqni, kishiler arisida dostluq we qérndashliqni ündeydighan olimpik tenheriket yéghining béyjingda ötküzülishining toghra bir qarar bolup -bolmighanliqi heqqide xelq'ara jama'ette jiddiy munazire qozghimaqta.

Béyjingda olimpik ötküzüsh heqqide üzlüksiz munazire

Aldinqi programimizda, 11‏-awghust küni isra'iliyining yénét xewer tor bétide béyjing olimpik tenheriket yéghini heqqide élan qilin'ghan bir maqalide, 2008‏- yilliq béyjing tenheriket yighinining 1936‏- yili fashist gérmaniyining paytexti bérlin shehide ötküzülgen olimpik tenheriket yighini bilen sélishturulghanliqi heqqide melumat bergen iduq.

13 ‏-Awghust küni kanadada chiqidighan "idmonton sen" yeni idmonton qoyash gézitide élan qilin'ghan bir maqalide 2008‏-yilliq olimpik tenheriket yéghini 1980‏- yilidiki moskwa olimpik tenheriket yéghini bilen sélishturulghan.

Péter wortington teripidin élan qilin'ghan mezkur maqalide, 1979‏- yili yeni 28 yil burun amérikining eyni waqtidiki prézidénti jimi karterning sowit ittipaqining afghanistan ishghali sewebidin 1980‏- yilliq moskwa olimpik tenheriket yighinini bayqut qilishqa chaqirghanliqi, bügün bolsa xelq'ara kechürüm teshkilati qatarliq nurghunlighan kishilik hoquq teshkilatlirining béyjing olimpik tenheriket yighinini bayqut qilishqa chaqirwatqanliqi eskertilgen.

Gerche xelq'ara olimpik komitéti prézidént jimiy karterning teklipini ret qilghan bolsimu, emma amérika olimpik komitéti uning telipini qobul qilip, amérika tenheriketchilirining moskwa olimpik tenheriket yighinigha qatnashmaydighanliqini jakarlighanliqini eskertken péter wortington maqalisini dawamlashturup mundaq deydu": netijide 60 etrapida dölet moskwa olimpik tenheriket yighinini bayqut qildi we 1980‏-yilliq olimpik tenheriket yéghini sowit ittipaqi üchün chong iqtsadiy weyranchiliq élip keldi."

Xelq'ara jama'etning 1980‏- yilliq olimpik tenheriket yéghini bayqut qilish arqiliq afghanistanni ishghal qilghan sowit ittipaqini jazalandurghanliqini eskertken aptur, bügün béyjing olimpik tenheriket yighinini bayqut qilish toghrisida nurghun pa'aliyetler élip bériliwatqan bolsimu, emma bu pa'aliyetlerning téxi bir netije bermigenlikini we xitay hökümitining 2008‏- yilliq béyjing olimpik tenheriket yighinigha bir yil qalghanliqini tentenilik murasimlar bilen qarshi alghanliqini tekitligen.

Béyjing hakimiyitining kishilik hoquqni depsende qiliwatqanliqi tekitlenmekte

Maqaliside chégrisiz muxbirlar teshkilati, xelq'ara muxbirlarni qoghdash teshkilati, xelq'ara kishilik hoquqni küzitish teshkilati we xelq'ara kechürüm teshkilati qatarliq kishilik hoquq teshkillirining, béyjing hakimiyitining kishilik hoquqni depsende qiliwatqanliqini ispatliq pakitlar bilen otturigha qoyghanliqini tekitligen aptur": sudan hökümitini iqtsadiy we siyasiy jehettin qollawatqan béyjing hökümitining darfur da yüz bériwatqan qirghinchiliqta chong mes'uliyiti bar" dep körsetken.

Sowit ittipaqining afghanistanni ishghali sewebidin 1980‏- yilliq moskwa olimpik tenheriket yighinini bayqut qilghan döletlerning 2008‏-yilliq olimpik tenheriket yighinini bayqut qilish mesilside sükütte turuwatqanliqini tekitligen aptur yene": xitay hökümiti, 2008‏-yilliq olimpik tenheriket yighinigha sahipxanliq qilish hoquqi béyjinggha bérilgen mezgilde, kishilik hoquq weziyitini yaxshilaydighanliqi toghrisida bergen wedilirige emel qilmayla qalmastin, tinchliq perwer Uyghur xelqige we tibetke qaratqan basturushini üzlüksiz dawamlashturuwatidu hemde höseyin jélilgha oxshash göröge éliwalghan kishilerni térrorchi dep eyiblep, ularni uzun yilliq qamaq jazaliri bilen jazalawatidu" dep körsetken. (Ömer qanat)