Xelq'ara kechürüm teshkilati doklati: xitay chaghanning aldidiki 2 heptide 200 kishini atti

• Muxbirimiz peridening bu heqtiki xewiri
• Download story audio

Xitaylarning yéngi yili bolghan bahar bayrimi, esli pütün a'ilidikiler jem bolup, xoshal-xoram tebrikleydighan bir bayram bolsimu, emma xitay hökümiti bayramning aldidiki ikki hepte ichide 200 kishini étip tashlighan. Bu melumatni xelq'ara kechürüm teshkilati charshenbe küni élan qilghan bolup, uningda xitay hökümitining ölüm jazasini ijra qilishining chaghanning aldida eng yuqiri pellige yetkenliki körsitilgen.

Xitay ötkenki ikki ay ichide 650 kishini atqan

Xelq'ara kechürüm teshkilati doklatida yene, xitay hökümiti yéngi yilning aldi-keynidimu adem étish sür'itini alahide tézletkenlikini, shundaqla ötken yili 12 - aydin bu yil 1 - ayghiche bolghan qisqighine 2 ay ichide pütün xitay boyiche 650 kishini atqanliqini melum qilghan. Xelq'ara kechürüm teshkilati yene, xitay hökümiti adette ölüm jazasigha a'it tepsilatlarni ashkarilashni ret qilidighanliqi üchün, ular atqan emeliy sanning choqum mezkür teshkilat igiligen bu sanliq melumattinmu yuqiri bolidighanliqini bildürdi. Ziyaritimizni qobul qilghan xelq'ara kechürüm teshkilatining xitay ishliri tetqiqatchisi kardés ependi bu heqte mundaq dédi:

"Bundaq ehwal xitayda her yili az dégende 4-5 qétim yüz béridu. Mehbuslarni ölüm jazasi bilen étish sani barghanséri örlewatidu. Bu ehwal adette mushuningdek chong bayram mezgilide yaki bolmisa hökümetning zeherlik chékimlikke zerbe bérish we 'qattiq zerbe bérish herikiti' ge oxshash keng kölemlik pa'aliyetlerni qanat yaydurghan mezgilide köp körülidu. Xitayning bundaq qilishidiki meqsiti asasliqi kishilerge qorqaq sélish üchündur".

Xitay, her bayramda kishilerni qorqutush meqsitide adem atidu

Ziyaritimizni qobul qilghan amérikida qanun ilmide oquwatqan alim séytof ependining bu heqtiki köz qarashlirimu kardés ependiningki bilen birdek boldi.

Xelq'ara kechürüm teshkilatining doklatigha asaslan'ghanda, xitay ölüm jazasi bilen étip tashlighan kishilerning omumiy sani dunyada birinchi orunda turidighan bolup, hetta bu san dunyadiki bashqa döletlerning ölüm jazasi omumiy sanidinmu éship kétidiken. Xitay hökümiti mushu sewebtin her yili dégüdek xelq'ara jem'iyetning eyiplishige uchrap kelmekte. Undaqta bu xitaygha tesir qiliwatamdu-yoq? kardés ependining bu heqtiki köz qarishi töwendikiche boldi:

"Hazirghiche xitayning ölüm jazasini yenggilletkenliki toghrisida héchqandaq bisharet yoq. Emma nöwette xitaydiki ziyalilar we metbu'atlarda bu mesile üstide jiddiy bes-munaziriler boliwatidu. Köp sandiki ziyalilar, eger xitay medeniyetlik bir dölet bolushni oylisa, u halda uning choqum ölüm jazasini bikar qilishi kéreklikini otturigha qoyiwatidu. Biraq xitay hökümiti hazir yenila ölüm jazasini keng da'iride yolgha qoyiwatidu."

Xitay peqet Uyghurlar bilen tibetlergila siyasiy jinayet bilen ölüm jazasi béridu

Xitay hökümiti adem öltürüsh we basqunchiliq déloliridin sirt, zorawanliq bolmighan xiyanetchilik, baj oghrilash hetta siyasiy jinayetkiche bolghan keng da'iridiki jinayetlerge ölüm jazasi béridu. Bu heqte toxtalghan alim séytof ependi, xitay boyiche peqet Uyghurlar bilen tibetlergila siyasiy jinayet bilen ölüm jazasi bérilidighanliqini bildürdi.

Birleshken döletler teshkilatining kishilik hoquq komitéti 1997 - yilidin bashlap, her yili qarar maqullap, her qaysi döletlerning ölüm jazasini bikar qilishini telep qildi. Hazirghiche pütün dunyada 80 dölet ölüm jazasini emeldin qaldurdi. (Peride)