Хитайда өлүм җазасини бикар қилиш мәсилиси талаш- тартиш қозғиди

• Мухбиримиз әркинниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Хитай алий сот мәһкимисиниң баш сотчиси шав яң алдинқи күни хәлқ қурултийи вәкиллиригә бәргән доклатида, йеқиндин бери йолға қоюлған әдлийә ислаһати хитайда өлүм җазасиниң кәң - көләмлик иҗра қилиниш әһвалиға хатимә берип, өлүм җазасиниң "интайин сандики" бир қисим дилоларға тәдбиқлинишини илгири сүридиғанлиқини билдүрди. Шав яңниң доклатта әскәртишичә, өлүм җазасини тәдбиқлаш һоқуқини алий сотниң өткүзүвалғанлиқи өлүм җазаси бериштә иһтиятчан болушқа пайдилиқ икән. У, " қанун буйичә җәмийәткә елип кәлгән зийини интайин еғир җинайәтчиләр шундақла пакити йитәрлик " интайин аз сандики" җинайәтчиләргә өлүм җазаси беришни мәркәзниң бир туташ контроли астида елип бериш керәк " дәйду.

Өлүм җазасини тәдбиқлаш һоқуқи бу йил 1 - айниң 1- күнидин башлап һәр қайси өлкә вә аптоном районлардики юқири сот мәһкимилириниң илкидин алий сот мәһкимисигә өткүзүп берилгән. Лекин хитай алий тәптиш мәһкимисиниң башлиқи җя чүнваңниң қурултайға бәргән доклатида әскәртишичә, өлүм җазасини тәдбиқлаш һоқуқидики өзгириш зор көләмлик тәлим тәрбийә елип бериш шундақла әдлийә тәртипини қайта йезип чиқишни тәләп қилмақта. Җя чүнваң, тәптиш органлириниң өлүм җазаси тәләп қилип дава ачқанда пакит вә қанун тәртипкә риайә қилиш, алий сотниң бу җәһәттики сәзгүрликигә диққәт қилиш һәққидә агаһландурулғанлиқини билдүрди.

Хитайда өлүм җазаси бәк көп болуп кетиватиду

Хитай, хәлқара кишилик һоқуқи тәшкилатлириниң өлүм җазасини бикар қилиш һәққидики бесимиға дуч келиватқан дөләтләрниң бири. Шав яңниң өлүм җазасини қисқартиш һәққидики доклати хитай зиялийлири арисида өлүм җазасини йолға қоюш зөрүрийити барму - йоқ ? дегән мәсилидә талаш - тартиш қозғиди. Хитайниң шәнши өлкисидики кишилик һоқуқи адвокати җаң чйәнкаң, хитайда өлүм җазасини бикар қилишни қоллиғучиларниң бири. Униң әскәртишичә, өлүм җазаси қанчилик көп берилсә, җәмийәт муқимлиқи яхши болиду, дәйдиған мәнтиқә пүтүнләй тоғра әмәс. У, "мән өлүм җазасини бикар қилишни қоллаймән. Мән түзәш вә тәртипкә селишни муһим нуқтиға қоюш дәйдиған бу қарашқа қарши. Бу худди өлүм җазаси көп болса, җәмийәт тәртипи яхши болуп кетидиғандәк бир мәсилә. Һазир җуңго дуч келиватқан мәсилә өлүм җазасиниң йетәрлик йолға қоюлмайватқанлиқи әмәс, бәлки өлүм җазаси бериш бәк көп болуп кетиватқанлиқидур. Кишиләрниң һаят яшаш һоқуқини тартивелиш арқилиқ мәқсәдкә йәткили болмайдиғанлиқи мәсилиси. Мәсилә өлүм җазаси мәсилиси әмәс, бәлки қанунниң роли җари болмайватқанлиқидур "дәйду. Униң әскәртишичә, җәмийәттики иҗтимаий мәсилиләр җинайәтчиләрни сазайи қилиш, кишиләргә һәйвә селиш билән әмәс, қанунниң ролини күчәйтиш билән бир тәрәп қилиниши керәк.

Хитай дуняда өлүм җазаси берилидиғанлар әң көп дөләт болсиму, җинайәт садир қилиш әһвали төвәнлигини йоқ

Хитайда сот мәһкимисиниң қарари билән өлүм җазасиға һөкүм қилинған яки өлүм җазаси иҗра қилинған мәһбусларниң сани, дунядики һәр қайси әлләрдә өлүм җазасиға һөкүм қилинған кишиләр омуми саниниң аз дегәндә 80% ни игиләйду. Хәлқара кәчүрүм тәшкилатиниң әскәртишичә, хитай һөкүмити 2005 - йили аз дегәндә 1770 кишиниң өлүм җазасини иҗра қилған болсиму, лекин бу йәнила хитайда өлүм җазаси берилгән кишиләрниң һәқиқи сани әмәс.

Хитайниң гуаңши аптоном районидики кишилик һоқуқи адвокати яң зәйшинниң әскәртишичә, өлүм җазаси хитайда җинайәт садир қилиш нисбитини азайталмиди. У, "җуңгода өлүм җазасини иҗра қилиш әһвали наһайити еғир. Сан җәһәттә дунядики пүтүн дөләтләрни қошқан тәқдирдә йәнила биринчи орунда туриду. Лекин шундақтиму хитайда җинайәт садир қилиш әһвали азийиш әмәс, бәлки барғансири көпәймәктә. Шуңа биз еғир җазалаш билән иҗтимаий мәсилиләрни бир тәрәп қиғили болмайдиғанлиқини билишимиз лазим " дәп көрсәтти. яң пәмилилик адвокатниң әскәртишичә, хитай җәмийитидики иҗтимаий мәсилиләрни бир қәдәр инсани йоллар билән һәл қилиш керәк. У , буниң үчүн хитай қанунини хәлқара өлчәмгә уйғунлаштуруш керәк, дәп қарайдиғанлиқини билдүрди.

Өлум җазаси вә хитаниң әнәниви қариши

Лекин шәншилик адвокат җаң чйәнкаңниң әскәртишичә, өлүм җазаси тоғра бир усул болмисиму, лекин хитай җәмийитидә өлүм җазасини бикар қилиш керәк, дәп қариғучиларниң сани көп болмаслиқи мумкин. У, бу әһвалниң хитай пуқралиридики өч елиш роһи һалити билән мунасивәтлик икәнликини билдүрди. Җаң чйәнкаң, " мениң һес қилишимчә өлүм җазасини бикар қилишни қоллиғичилар көп болмаслиқи мумкин. Чүнки җуңгодики көпчилик аммида пәқәт өлүм җазасила қисас елиш мәқсидини қандуралайду, дәйдиған қараш мәвҗүт. Зиянкәшликкә учриғучилар үчүн бу техиму шундақ. Уларда пул алмаймән, униң җенини алиймән, дәйдиған қисаскарлиқ туйғуси еғир. Бу җуңго җәмийитидики иҗтимаий роһи һадисә, лекин һазирқи заман кишилик һоқуқи қаришиға пүтүнләй зит " дәйду.

Алий сотниң өлүм җазасини "қисқартиш" һәққидики доклати иҗра қилинамду?

Бу йәрдә көзәткүчиләр диққәт қиливатқан нигизлик бир мәсилә - алий сотниң өлүм җазасини "қисқартиш" һәққидики доклати иҗра қилинамду ? дегән мәсилидур. Бәзи көзәткүчиләрниң әскәртишичә, хитайда һазир өлүм җазасини пүтүнләй бикар қилиш мумкинчилики болмиған әһвалда, алий сотниң өлүм җазасини "мумкин қәдәр азайтиш" қарари бир илгириләш һесаблансиму, лекин униң иҗра қилинишида йәнила гуман бар.

Җаң пәмилилик адвокат, " өлүм җазасини бикар қилиш мумкинчилики болмиған әһвалда буни муәййәнләштүрүшкә болидиған вәқә. Лекин бу иҗра қилинамду - қилинмамду ? бу йәнила кишини гуманға салиду. Чүнки сот, тәптиш вә җамаәт хәвпсизлик органлириниң һәр қайси қатламлирида сиясий төһпә қоғлишидиған бир роһи һаләт мәвҗүт. Җ х органлирида төһписини давраң қилиш үчүн дилони чоңайтидиған әһваллар бар. Бу әһваллар сот мәһкимилиридә һәм мәвҗүт. Өлүм җазасини сот, тәптиш вә җ х органлириниң бир ғәлибиси сүпитидә оттуриға қоюдиған роһи һаләт астида өлүм җазасини азайтиш наһайити тәс "дәп көрсәтти.

Уйғур көзәткүчиләрниң әскәртишичә, хитай алий сот мәһкимисиниң өлүм җазасини азайтиш һәққидики қарари уйғур аптоном районида, болупму уйғур сиясий мәһбусларға өлүм җазаси беришни азайтишқа чоң тәсир көрсәтмәслики мумкин. Америкидики кристейн & яң қанун мулазимәт ширкитиниң ярдәмчи адвокати нури түркәлниң әскәртишичә, чүнки хитай һөкүмити қанунни иҗра қилғанда уйғурларға икки хил өлчәм қолланмақта.

Уйғур аптоном райони хитайда сиясий мәһбусларға өлүм җазаси беридиған бирдин - бир район болуп һесаблиниду. Алий сотчи шав яң, қурултай вәкиллиригә өлүм җазасини азайтиш һәққидә сөзлигән болсиму, лекин бейҗиңда қурултайға қатнишиватқан уйғур аптоном райони юқири сот мәһкимисиниң башлиқи рози исмайил, әдлийә органлириниң "үч хил күчләр"гә алақидар җинайәтчиләрни сотлаш сиясити болса "өлчәм бекитип қаттиқ җазалаш " дәп тәкитлигән иди. Өлүм җазасиға қарши турғучилар яки йәңгиллик билән өлүм җазаси беришни тәнқид қилғучилар, өлүм җазасини кәң- көләмлик иҗра қилиш шундақла өлүм җазаси берилгәнләрниң санини " дөләт мәхпийәтлики " дәп йошуруш 2008 - йили бейҗиңда өткүзүлидиған олимпик мусабиқисиниң роһиға хилап, дәп әйиблимәктә. (Әркин)