Xitay yenila dunya buyiche ölüm jazasini eng köp yürgüzidighan dölet

• Muxbirimiz jümening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Bu ay bashlirida, xitay hökümet terep ötken yili ölümge höküm qilin'ghanlarning sani aldinqi yillardikige qarighanda körünerlik azlighanliqini bildürgen bolsimu, emma xitay hökümitining yerlik sot mehkimisi her yili qanchilik ademning ölümge höküm qilinidighanliqini ashkarilashni ret qilghan. Melum bolushiche , bu sanliq melumatlar xitay hökümitining dölet mexpiyetliki iken.

Emma dunyaning herqaysi jayliridiki kishilik hoquq teshkilatlirining körsitishige qarighanda , xitay ötken yili ölümge buyrughan ademlerning sani pütün dunya miqyasida ölümge buyrulghan kishilerning omumiy sanidin éship kétidiken.

Ötken yili eng az dégendimu mingdek ademge ölüm jazasi bérilgenliki otturigha qoyuluwatqan bolsimu, emma xelq'ara kechürüm teshkilatining bildürüshige qarighanda , heqiqiy san belkim yette, sekkiz minggha yétishi mumkin iken.

B b s da xitay aliy sot mehkimisining mu'awin bashliqi jyang shinjangning éytqanlirini neqil élip körsitishiche, jyang: "aldinqi on yil mabeynide, ötken yili xitayda ölümge höküm qilin'ghanlarning sani eng az bir yil boldi. Bu yilning aldin yérimida ölümge buyrulghanlarning sani aldinqi yilining oxshash mezgildikidin izchil töwenlimekte" dégen.

Uning éytishigha qarighanda , ölümge buyrulghan kishiler asasen iqtisadi jinayetchiler we zeher etkeschiliridin teshkil tapidiken.

Bultur pütün dunyada ölümge buyrulghan kishilerning 90 pirsentini xitayda

Xitay hökümet xadimliri ötken bir yilda xitayda ölümge höküm qilin'ghan ademler sanning körünerlik azlawatqanliqini hedep tekitlewatqan peytlerde, bash shtabi italiyige jaylashqan ölüm jazasi yürgüzüshke qarshi ammiwi teshkilat 30- awghust doklat élan qilip, ötken yili pütün dunya miqyasida 5628 ademge ölüm jazasi bérilgenlikini , bularning ichide xitay ölüm jazasini eng köp yürgüzgen dölet bolup, peqet xitayning özidila 5000 adem ölümge buyrulghanliqini bildürgen.

Doklatta körsitishiche, 90 - yillarda xitayda her yili 15 ming etrapida ademge ölüm jazasi bérilgen bolsa yéqinqi ikki yildin buyan 2008- yilliq olimpik munasiwiti bilen ölüm jazasining bir qeder azlighanliqini otturigha qoyulghan.

Lyuching : "emma uning istibdat mahiyiti özgergini yoq"

Xitayda ölüm jazasining köp yürgüzülüshi dunyaning her qaysi jayliridiki kishilik hoquq teshkilatlirining üzlüksiz eyiblishige uchrap kelmekte.

Hazir amérikida yashawatqan xitay kishilik hoquq pa'aliyetchisi lyuching gerche yéqinqi yillardin buyan xitayda ölüm jazasi melum derijide azayghan bolsimu , emma siyasiy- qanun ehwalida héchqandaq özgirishler bolmighanliqini tekitlep mundaq deydu: " sélishturup éytqanda, bu sanliq melumatlar mawzédung dewrige qarighanda köp azlidi, emma uning istibdat mahiyiti özgergini yoq. Hökümranliq qilish usuli yenila tehdit sélishqa tayinidu . Éghir jazalash, hetta öltürüsh qatarliqlarni wasite qilip idare qélishining ünümdarliqi yenila saqlanmaqta . Hazirqi bu xil ehwal ularning kelgüside zörür tépilghanda adem öltürmeydighanliqidin dérek bermeydu."

Xitayning dölet ichidiki qanun xizmetchilirimu ölüm jazasini kémeytishni hemde asasiy qanunda belgilen'gen ölüm jazasigha toshidighan jinayi qilmishlarning sanini azlitishni xalaydighanliqini bildürüshmekte.

Yang zeyshin": eger ölüm jazasi azaytilidighan bolsa kishilerning eng eqelliy insaniy hoquqi menpe'etlen'gen bolatti"

Gu'angshiliq adwokat yang zeyshinning qarishiche, ölüm jazasi elwette köp derijide azaytilishi kérek iken. U: " chünki ademning hayati intayin qimmetlik. Uni pul yaki pexriy nam qatarliqlar bilen toldurghili bolmaydu. Eger ölüm jazasi azaytilidighan bolsa nurghun délolardiki xataliqlar derhal tüzitilgen hemde kishilerning eng eqelliy insaniy hoquqi menpe'etlen'gen bolatti. Men ölüm jazasining azaytilishini ümid qilimen" dédi.

Yang zeyshin yene, xitay hökümitining jem'iyet qalaymiqan chaghda éghir jaza qollinish kérek dep qaraydighanliqini, noqul halda ölüm jazasini köplep yürgüzüsh arqiliq jinayet ötküzüsh nisbitini azaytqili we yaki jem'iyet muqimliqini kücheytkili bolmaydighanliqini tekitlidi.

Xitay kishilik hoquq pa'aliyetchisi lyu chingning qarishiche, xitayda ölüm jazasining köp bolushida tarixi we hazir mewjud sewebler bar bolup, xitay kommunistik partiyisi hakimiyet béshigha chiqqandin kiyin ölüm jazasi yürgüzüsh ehwali téximu éghirlap ketken.

Rabiye qadir xanim": xitay ölümge höküm qilin'ghanlarning heqiqiy sanini yoshurush üchün mexpiy sot achidu"

Gerche xitay da'iriliri ölüm jazasini ötkenki birnechche yilda körünerlik azaytqanliqini tekitlewatqan bolsimu, Uyghur élide ölüm jazasigha layiq jinayetchilerge ölüm jazasi höküm qilishtin sirt yene, siyasiy jinayetchilerni ölümge buyrush téxiche mewjud bolup turmaqta.

Dunya Uyghur qurultiyi re'isi, meshhur Uyghur kishilik hoquq pa'aliyetchisi rabiye qadir xanimning bildürüshige qarighanda , xitay hazir ölümge höküm qilin'ghanlarning heqiqiy sanini yoshurush üchün mexpiy sot achidiken. Rabiye qadir xanim, mexpiy ölümge buyruluwatqan kishilerning jama'etke ashkarilanmaydighanliqini , hetta bezi Uyghurlarning "késel sewebidin ölüp ketti" dégen bahane bilen türmide öltürülüwatqanliqini otturigha qoydi.

U yene , gerche dunyaning héchqandaq yéride siyasiy jinayetchilerge ölüm jazasi bérilmeydighan bolsimu emma, Uyghur élide xitay hökümitining her türlük amallar bilen Uyghur siyasiy jinayetchilerni yoqitip kéliwatqanliqinimu qoshumche qildi. (Jüme)