Xitaydiki yézilarda 60% oqughuchi toluq ottura we aliy mekteplerde oquyalmaydu

• Muxbirimiz peridening bu heqtiki melumati
• Download story audio

Xitay ma'arip ministirliqining bu yil 5‏-ayda élan qilghan "‏2005‏- yilliq memliketlik ma'arip ishliri tereqqiyat sitatistika doklati" da körsitilishiche, 2005‏- yilidiki toluq ottura we ottura téxnikom mekteplirige kirish nisbiti 53% etrapida bolghan. Shundaq bolghanda pütün xitay boyiche 35 milyon toluqsiz ottura mektep oqughuchisi jem'iyetke yüzlen'gen shundaqla bularning köpünchisi yéza nopusi iken.

Asasliq sewebler

Oqughuchilarning toluqsiz ottura mektepni püttürüpla jem'iyetke yüzlinishidiki sewepler toghrisida türlük qarashlar bolsimu, lékin bu asasliqi 2 xil amilgha merkezleshken. Biri, nurghun oqughuchilarda toluq ottura yaki aliy mekteplerni oqisimu beribir ishsiz qalidiken'ghu deydighan qarash bar. Yene biri bolsa, yéza oqughuchiliri iqtisadiy jehettin qiynalghachqa oqush heqqini kötürüp kételmey yérim yolda oqush toxtutup qoyidighan ehwal köp körülgen.

Ilgiri radi'omizning ziyaritini qobul qilghan xotenning melum bir yézisidiki Uyghur oqutquchi, namrat rayonlardiki oqughuchilarning mektep kirish ehwali heqqide toxtilip heqiqeten yuqirida éytilip ötken seweplerning oqughuchilarning oqushni dawamlashturishigha tosalghu bolghan asasliq amil boliwatqanliqini körsetken idi.

Amérikidiki ammiwiy teshkilat bolghan "xitay uchur merkizi" ning mutexessisi myu tyenchi xanim bu heqte öz qarashlirini otturigha qoyup, hökümetning yéza ma'aripigha ajritidighan meblighining yéterlik bolmasliqimu, yézilardiki oqughuchilarning oqushni dawamlashturalmasliqigha chong tesir körsitiwatqanliqini bildürdi:

" Elwette hökümetning yézilardiki ottura-bashlan'ghuch mekteplerge ajratqan xirajiti bilenmu chong baghlinishliqi bar. Nurghun rayonlarda bu xildiki meblegh köpeytilmestin, eksiche aziyip kétiwatidu. Bu intayin éghir bir ehwal" .

Xitay duch kéliwatqan bir kirizis

Nöwette yene bir qisim ma'aripchilar xitayning ma'arip saheside mewjut boliwatqan 3 xil mesilini otturigha qoymaqta. Biri, 9 yilliq mejburiy ma'arip heqiqiy emeliyleshmigen. Ikkinchisi, aliy ma'arip tereqqiyati gheyri normal bolghan. Üchinchisi, a'ililerning ma'arip xirajiti heddidin ziyade yuqiri bolup, yézilarda kirim nahayiti az bolghachqa yéza ahaliliri balilirining oqush xirajitini kötürelmeydu.

Amérika nyo-york uniwérsitéti proféssori shya ming, yézilardiki köp qisim balilarning oqushni dawam qilduralmasliqining jem'iyetke körsitidighan tesirliri üstide toxtulup mundaq dédi:

" Eng yaman tesiri néme bolidu dégende, mejburiy ma'arip emelge ashurulmay, uninggha qoshulup aliy ma'aripning bazarliship kétishi, a'ilisining kirimi töwen bolghan yéza balilirining jem'iyet we kelgüsige bolghan arzu-ümidlirini köpükke aylanduridu. Shuning bilen jem'iyettiki bu ajiz tipidiki kishiler héchqandaq yardemge érishelmigendin kéyin, bara-bara nachar tiptiki kishilerge özgiridu".

U mana bu ehwalning nöwette xitay duch kéliwatqan bir kirizis ikenlikini bildürdi. Hazir barghanséri téximu köp sandiki ma'aripchilar xitay hökümitini ma'aripqa bolupmu yéza ma'aripigha köp küch chiqirishqa ündimekte. (Peride)