Ma'arip chiqimi xitayda nahayiti éghir yük bolup qalmaqta

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Yéqinda xitayda élan qilin'ghan tetqiqat xaraktérlik tekshürüsh doklatidin ashkarilinishiche, xitaydiki ma'arip chiqimi kirimi töwen bolghan puqralar üchün eng éghir bir yükke aylan'ghan.

Aliy mektepning bir yilliq oqush puli - bir déhqanning 14 yilliq kirimi

Tekshürüshte körsitilishiche, 2004 ‏- yili 10 ‏- aydin 2005 ‏- yili 10 ‏- aygha qeder, yézilardiki oquwatqan balisi bar a'ililerning ma'arip chiqimi a'ile yilliq kirimining 33 % ni igiligen. Sheherdiki oquwatqan balisi bar a'ililerning ma'aripqa serp qilghan puli a'ile kirimining 26% ni igiligen.

Mezkur tekshürüshte yene "köp sandiki a'ililerning namrat bolup qilishi ma'arip chiqimining heddidin tashqiri yuqiri bolghanliqidin" dep körsitilgen.

Xitay hökümiti élan qilghan sanliq statistikidin melum bolushiche, 2004 ‏- yili xitaydiki sheher xelqining yilliq kirimi orta hésabta 9422 som etrapida bolup, déhqanlarning yilliq kirimi 2936 yü'en etrapida bolghan. Lékin bir ali mektep oqughuchisining oqush puli, turmush puli we yataq puli bolup bir yilliq chiqimining özi 7 ming yü'endin ashidiken hemde 4 yilliq oqush üchün az dégende 28 ming yü'en tölishi kérek iken. Bu xil hésablash boyiche, bir aliy mektep oqughuchisining 4 yilliq oqush puli sheher xizmetchisining 4 yérim yilliq kirimi, déhqan bicharining 14 yilliq kirimige teng kélidiken.

Munasiwetlik melumatlarda körsitilishiche, hazir xitayda ma'arip chiqimi hemmidin yuqiri bolup hetta sehiye chiqimi we olturaq öy chiqimidinmu éship ketken. Yéqinqi 10 yildin buyan, xitaydiki aliy mektep oqughuchilirining yilliq oqush heqqi desleptiki nechche yüz somdin 7 - 8 ming somgha köpiyip 20 hesse örligen. Lékin bu 10 yil ichide, xelqning yilliq kirimi peqet 4 hesse köpeygen.

Mektepler pul tépish orunlirigha aylan'ghan

Köpligen analizchilar "xitaydiki ma'arip chiqimining bu qeder yuqiri bolup, éghir bir yükke aylinip qélishi hökümetning ma'aripqa ajratqan pulining éghir derijide yétersiz boluwatqanliqidin" dep tekitlep, xitaydiki mekteplerning öz aldigha qalaymiqan pul yighidighan we ma'aripni bazarlashturup mektep orunlirini adem terbiyilesh emes belki soda qilish sorunigha aylanduriwalghanliqidek qilmishlirini qattiq tenqidlimekte.

Amérika nyuyork uniwérsitétining proféssori shya ependi bu heqte toxtilip "xitay hökümiti ma'aripqa yéterlik meblegh salmay uning öz aldigha bazarlishishigha yol qoyghanliqtin, kembeghel a'ililerdiki nurghunlighan balilar oqushtin qalidighan we yaki aliy mektepke kirelmeydighan ehwallarni keltürüp chiqardi, oqushsiz qalghan bu balilar, desleptiki sawatsizliqtin axirigha bérip qanun bilmeydighan hetta jem'iyette qalaymiqanchiliq chiqiridighan lukcheklerge aylinip qélishi mumkin, xitay hökümiti buni tonup yétishi kérek idi. Chünki bu xil ehwal xitay hökümiti üchün bir chong tehdit bolup hésablinidu " dep körsetti:

Birleshken döletler teshkilati xitay hökümitini "ma'aripqa meblegh sélishta dunyaning arqida, hetta eng namrat dölet ugandaningmu arqida qalghan" dep eyiblep kelgen. Birleshken döletler teshkilatining körsitishiche, xitay hökümitining ma'aripqa ajratqan xirajiti ishlepchiqirish omumiy qimmitining peqet 2 % ni igiligen bolup, birleshken döletler teshkilati teshebbus qilghan eng töwen sanning 3 tin birigimu yetmigen. (Méhriban)