Xitay hökümiti 2007 ‏- yilidin bashlap yéza mejburiy ma'aripida oqush pulini bikar qilidighanliqini jakarlidi

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Xitay hökümiti yéqinda 2007 ‏- yili 1 ‏- ayning 1‏- künidin bashlap, memliket ichidiki barliq yézilarda, mejburiy ma'arip oqush heqqini pütünley bikar qilidighanliqini yeni yéza bashlan'ghuch mektep we toluqsiz ottura mektepliridiki 150 milyon oqughuchidin oqush puli we kitab puli qatarliqlarni almaydighanliqini bildürgen.

Xitay ma'arip ministirliqining bashliqi ju chi "hökümet bu qétim yéza oqughuchilirining oqush we kitab puli qatarliqlarni kötürüwetkendin kéyin, ottura hésabta, her bir bashlan'ghuch mektep oqughuchisi 140 yüen, toluqsiz ottura mektep oqughuchisi 180 yüen, namrat oqughuchilar 150 yüen yataq puli tapshurushtin xali bolidu. Bu hökümetning déhqanlargha ghemxorluq qilip, ularning yükini yénikletkenliki" dep bildürdi.

Oqush puli körtürüwétilgini bilen, alidighan bashqa pullar köp

Xitay hökümiti bundin ilgiri yeni bu yil béshida, gherbiy rayondiki bir qisim namrat jaylarda, oqughuchilarning oqush we kitab puli qatarliqlarni bikar qiliwitish heqqide mexsus qarar chüshürgen. Lékin mezkur qararning bu jaylarda ijra qilinish ehwali meyli xitay yézilirida bolsun yaki Uyghur yézilirida bolsun intayin nachar bolghan. Mesilen, oqush pulini bikar qilduq dégini bilen, oqughuchilargha "tapshuruq puli, sinip puli" dep séliq salidighan ehwal yenila nahayiti éghir bolghan. Bu heqte ziyaritimizni qobul qilighan bir xitay déhqan bu heqte mundaq dédi:

"Qarimaqqa, déhqanlarning yükini yéniklitiwatimiz, dep yéza balilirining oqush pulini kötürüwetkini bilen, emeliyette yenila héchqandaq chong perq yoq. Yéza mektep orunlirining qalaymiqan pul yighish ehwali bekmu éghir. Déhqanlar buningdin qattiq narazi. Mesilen, uqush puli almiduq dep, bashqa chiqimlarni köpeytmekte. Oqutquchilar bügüni balilargha 10 koy ekilinglar dése, etisi 50 koy ekilinglar-dep, peqetla aram bermeydu. Birdem sinip puli dewatqan, birdem pa'aliyet ötküzüsh puli dewatqan, ishqilip, néme qilarimizni bilmeyla qéliwatimiz".

Uyghur élidiki oqughuchilar hazirghiche hashargha ewetilidu

Xitay hökümiti bu yildin bashlap Uyghur élidiki yéza mejburiy ma'aripini yeni bashlan'ghuch we toluqsiz ottura mektep oqughuchilirining oqush puli we kitab puli qatarliqlarni bikar qilidighanliqini bildürgen. Lékin bu xil heqsiz ma'arip peqet intayin namrat bolghan rayonlar bilen cheklinip qalghan.

Ziyaritimizning qobul qilghan Uyghur élining ghulja rayonidiki bir déhqan ayal mezkur jaydiki mektepte, oqush puli we kitab puli dégendeklerning téxi bu yil 9 ‏- aydin bashlap heqsiz qilin'ghanliqini, lékin shundaqtimu, mektep oqughuchilargha yardemchi oqush matériyali dep kitab sétip bériwatqanliqini melum qildi.

Ziyaritimizni qobul qilghan bu déhqan ayal mezkur mektepning iqtisadi jehettiki qiyinchiliqini hel qilish üchün, ta hazirghiche her yili dégidek oqughuchilarni bingtu'en orunlirigha paxta térishqa ewetiwatqanliqini, hetta bashlan'ghuch mektep oqughuchilirinimu bikar qoymay az dégende 20 kün paxta térishqa ewetip, paxtidin kirgen kirimni pütünley mektep özi alidighanliqini melum qildi.

Köpligen analizchi we mutexessisler xitaydiki ma'arip sistémisining intayin qalaymiqan ikenlikini, yeni yuqiridin békitilgen ma'arip heqqidiki siyasetlerning töwen'ge barghanda dawamliq toghra ijra qilinmaydighanliqini tekitlep "metbu'at orunliri bu heqte nazaret qilish küchini téximu kücheytip, ma'aripqa ajritilghan mebleghning bashqa jaylargha ishlitilishining aldini élishi kérek, shundaqla parixor emeldarlarning mektep orunlirigha bérilidighan pulni xiyanet qilip kétishige yol qoymasliq kérek" dep bildürmekte. (Méhriban)