Qazaqistan jama'etchiliki osman islamni "qehriman " dep xatirilidi (1)

• Muxbirimiz ümidwarning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Sowét ittipaqi yimirilgendin kéyin qazaqistan, qirghizistan, özbékistan qatarliq yéngi musteqil döletler öz tarixiy shexslirige qaytidin baha bérishke, tarixiy shexslerning hörmitini tikleshke kirishken. Sowét ittipaqi kommunistliri teripidin düshmen dep békitilgen tarixiy shexsler bügünki künde her qaysi milletlerning qehrimanliri we ijabiy shexsliri dep qarilish bilen ulargha xatire heykelliri ornitildi.

Qazaqlar osmanni qehriman dep qaraydu

Ötken esirning 30-40-yillirida Uyghur élining siyasiy tarixida meshhur bolup tonulghan tarixiy shexslerning biri altay qazaqliridin chiqqan osman islamdur.

Osman adette xitay tarixliri we teshwiqatlirida "osman bandit" dep atilidu, emma bir qisim chet el tarixchiliri, mesilen amérika tarixshunasi linda bénson qatarliqlar uni qazaqlarning milliy qehrimani dep qarap, " osman batur" dep teripleydu. Chet ellerde yashaydighan bolupmu, türkiyige yerleshken eyni waqitta osman'gha egiship, shéng shiseyge, gomindanggha , uningdin kéyin kommunistik partiyige qarshi qoralliq heriketlerge qatnashqan qazaqlar hem ularning ewladliri osman islamgha "sherqiy türkistan inqilabining qehrimani"," baturi" dep yuqiri baha béridu.

Türkiye qazaqliri arisidin chiqqan qizirbeg qatarliq bir qisim ziyaliylar osman heqqide mexsus kitablarnimu yézip, uning qazaqlarning qehrimani ikenlikidin ibaret ornini mu'eyyenleshtürgen idi.

Nöwette, qazaqistanda osman islamni bir pütün qazaq xelqining milliy qehrimanliri qatarigha kirgüzüsh, uning namini ebediyleshtürüsh heqqidiki pikir éqimliri üstünlüklerge érishken bolup, qazaqistan milletperwerliri uni peqet Uyghur élining altay wilayiti tewesidiki qazaqlarnila azad qilish üchün küresh qilghan shexs dep qarimastin belki bir pütün qazaq xelqining mustemlikichilikke qarshi azadliq kürishining baturi dep étirap qilghan .

Ottura asiya uchur torining xewirige asaslan'ghanda, qazaqistanning kona paytexti almuta shehiridiki studéntlar sariyida osman islam namigha béghishlan'ghan "azadliq üchün jan pida" dégen mawzu astida aqinlarning öleng éytish murasimi bolup ötken. Murasimda osmanning hayat musapiliri, élip barghan jengliri, axirqi paji'esi we bashqa weqeler eslinip ötülgen .

Osman qazaqlarni azad qilishni meqset qilghan

Bu munasiwet bilen qazaq zhurnalisti aliye qizilqulowa almatada chiqidighan "düshenbigiche " dep atalghan gézitte "osman baturning étilishi" mawzusida bir parche maqale élan qilip, osmanning ötken esirning 30-40-yillarda élip barghan pa'aliyetlirini tepsiliy tonushturghan hemde uning qazaq xelqining qedimiy qehrimanlirining izbasari ikenlikini mu'eyyenleshtürüp, " mezkur ajayip insan emeliyette, birla waqitta bir qanche mustebit imperiyilerge qarshi baturlarche atlinip, axiri ular teripidin öltürüldi, u ghelibe qilalmay qaldi.

Osman azad sherqiy türkistan jumhuriyitining qurulushi üchün alahide töhpe qoshti hemde xuddi kénéser xan'gha oxshash qazaq xelqining musteqilliqi üchün élip bérilghan küreshlerning qurbani boldi, mana emdi qazaqistan öz igilik hoquqini qolgha alghanda biz tariximizning ilgiri éytalmighan boshluqlirini asta-asta tolduruwatimiz, biz untulup ketken qehrimanlirimizning namlirini eslige keltürüshimiz we ularning hörmitini tiklishimiz lazim.." Dep yazidu.

Aptor 1937-1939-yillirida özini ézilgen xelqlerning dahiysi dep atiwalghan stalinning qazaqistanda qizil térrorluq élip bérip, sansizlighan qazaq milletperwer ziyaliylirini öltürgenliki, uning bilenla qalmastin yene Uyghur élide shéng shiseyge yardemliship, sherpxan qatarliq nurghun qazaq ziyaliyliri we milletperwer kishilirini olturgenliki qatarliq hadisilerning osman islamda sowét ittipaqigha jümlidin stalin'gha nisbeten qarshiliq idiyilirini peyda qilghanliqi shundaqla bu weqelerning uning qazaq xelqini azad qilish ghayisining küchiyishini ilgiri sürüsh rolini oynighanliqini körsitidu.

Aptorning bayan qilishiche , netijide, osman 1939-1940-yilliri altayda shéng shiseyge qarshi küreshke atlan'ghan, 1941-yili, shéng shisey stalindin yüz örigendin kéyin, sowét ittipaqi derhal osman'gha yardem bérip, uningdin paydilinip, shéng shisey we gomindanggha qarshi heriket qilish istratégiyisini belgiligen .

Moskwa osman'gha yardem berdi

Qazaq zhurnalisti aliye qizil qulowaning arxip matériyalliri we tarixiy menbelerdin misal keltürüshiche, 1943-yili 5-öktebirde sowét ittipaqi kompartiyisi merkiziy komitéti yighin chaqirip, osman islamgha wekil ewetishni qarar qilghan.

Paxomof bashlighan 40 kishilik mezkur moskwa wekiller ömiki osman batur bilen körüshüp, uning bilen resmiy söhbetleshken hemde bu uchrishishni mexpiy tutushqa pütüshken.

Kélishim boyiche moskwa qozghilangchilargha herbiy yardem bérishke kirishken bolup, deslepki qedemde 10 mawzur, aptomat hem nechche ming pay oq qatarliq qoral yaraqlar biwasite osmanning qoligha bérilgen. Lékin, osman moskwaning meqsitining bu arqiliq özini toluq kontrolluq astigha élish ikenlikini bilip, ulargha qerzdar bolup qalmasliq üchün , jawab süpitide moskwa wekillirige 38 at, 8 kala we 137 gram altun sogha qilghan. (Ümidwar)