Ottura sherqte yüz bériwatqan toqunushlarning toxtishi mumkinmu?

Bir heptidin béri dawamlishiwatqan isra'iliyining liwan'gha qaratqan hawa hujumlirida ölgenlerning sani 234 kishige yetti, hizbulla herikitining isra'iliyige qarita élip barghan hujumlirida hazirghiche 13 isra'iliyilik ölgen. Tosattin bashlan'ghan bu qanliq toqunush liwan xelqini hemde isra'ilyiliklerni qattiq ghezeplendürmekte. Emma isra'iliye hökümet rehberliri shundaqla hizbulla herikiti yétekchiliri hazirche urushni toxtitish niyiti yoqliqini otturigha qoymaqta.

Isra'iliye hizbulla herikitini qoralsizlandurmaqchi

Köpchilikke melum bolghandek, bu qétimqi toqunush bashlinishigha, liwandiki hizbulla herikitining isra'iliyining bir chégra qoghdash qisimgha hujum qilip, 8 isra'iliye eskirini öltürüp, ikki isra'iliye eskirini görüge élish sewebchi boldi. Lékin deslepte liwan'gha qaratqan herbiy herikitining hizbulla herikiti teripidin görüge élin'ghan ikki eskirini qutquzushni meqset qilghanliqini jakarlighan isra'iliye hökümiti, emdi hizbulla herikiti qoralsizlandurulmighiche, liwan'gha qaratqan hujumlirini toxtatmaydighanliqini bildürmekte.

Xewerlerge qarighanda, xelq'ara jama'etning bu qétimqi toqunushlarni keltürüp chiqarghan dep hizbulla herikitini eyiblishi hemde amérika hökümitining isra'iliyining özini qoghdash hoquqi bar dep, isra'iliyining herikitini qollishi, isra'iliyining bu herbiy herikiti arqiliq yetmekchi bolghan meqsidining da'irisini kéngeytishige seweb bolghan.

Ereb döletlirining inkasi

Bu qétimqi toqunushqa bezi ereb döletliri burun isra'iliye bilen erebler otturisida yüz bergen toqunushlarda héchqachan körülmigen bir usulda mu'amile qildi. Misir, i'ordaniye we se'udi erebistan qatarliq ereb döletliri, hizbullaning sewebsiz we waqitsiz isra'iliyige hujum qilip, ereb dunyasini meghlubiyet girdabigha élip mangghanliqini bildürmekte. Hetta se'udi erebistan hökümiti bayanat élan qilip, gerche hizbulla herikitining ismini ashkara tilghan almighan bolsimu, liwandiki melum guruppilarning dölet ichidiki mes'uliyetsiz heriketlirige qarshi agahlandurdi.

Xelq'ara weziyetni özining meqsetliri üchün muwapiq körgen isra'iliye bash minstiri olmert, liwan'gha qaratqan hujumlirini toxtitish üchün otturigha qoyghan sheretlirining da'irsini kéngeytip, ötken charshenbe küni hizbulla jengchiliri teripidin göröge élin'ghan ikki isra'iliye eskirini qayturup bérishke qoshumche, hizbulla herikitini qoralsizlandurush shertini otturigha qoydi.

Hizbulla herikiti isra'iliye bash ministirining her ikki telipini ret qilip, isra'iliye hökümiti türmiliridiki pelestinlik mehbuslarni qoyup bergendin kéyin, andin isra'iliyining ikki eskirini qayturup béridighanliqini bildürdi.

Mutexessisler: urun xéli waqit dawamlishishi mumkin

Siyasiy mulahizichiler, bu shertler astida urushning yene xili waqit dawamlishidighanliqini bildürmekte. Chünki liwandiki hizbulla herikitining qorallirini tapshurushni qobul qilishi mumkin emes.

Süriyilik ataqliq siyasiy mulahizichi sami mubayid asiya waqti gézitide élan qilghan maqalisida, hizbulla herikitining isra'iliyining heriketni qoralsizlandurush shertini qet'i qobol qilmaydighanliqini tekitlep mundaq deydu:

"Isra'iliyining hizbullani qorallirini tapshurushqa mejburlishi mumkin emes. Hizbulla herikitining rehbiri nesrulla 1992‏- yilidin béri liwandiki eng chong qoralliq guruppigha qomandanliq qiliwatidu. U ereb we musulman dunyasida nurghunlighan qollughuchisi bolghan, iran we suriye qatarliq döletler hemde liwandiki shiyiler himaye qiliwatqan bir rehber. Shunga hizbullani qoralsizlandurup, liwanning siyasiy sehnisidin yoqitish, iraqta sadam hüseyin hakimiyiti gumran bolghandin kéyin, siyasiy hakimiyitini tikligen shiyilerdin, hakimiyettin wazkichishini telep qilghan'gha oxshaydu".

U, maqalisida yene mundaq deydu: "liwandiki shiyilermu yüz yilgha yéqin liwandiki sunniler we xristi'anlarning hökümranliqi astida yashighan. Ular 1970‏- yillarda imam musa elsedirning we 1990‏- yilarda nesrullaning rehberlikide özlirining siyasiy hoquqigha érishti. Ular üchün qoralliq turush bolmisa bolmaydighan bir zoruriyet. Yene bir tereptin liwanda hizbulldin bashqa hizbullani qoralsizlandurlaydighan bashqa bir herbiy küch yoq. Shunga eger isra'iliye, urushni toxtitishni xalisa, hizbullani qoralsizlandurush shertidin waz kéchishni kérek"

Emma isra'iliye terep emdi liwanda urushtin burunqi weziyetke qaytish mumkin emeslikini, qandaq bolmisun isra'iliyini dawamliq bi'aram qilip turghan hizbulla herikitini choqum qoralsizlandurush kéreklikini tekitlimekte.

Ikki terepning pozitsiyisi urushning yene dawamlishidighanliqini, bigunah puqralarning bolupmu liwan puqralirining urush astida téxi uzun waqitghiche azaplinidighanliqini körsitidu. (Qanat)