Pakistan hökümiti chetellik jengchilerni amérikigha tapshurup bermeydighanliqini jakarlidi
2004.09.03
9- Ayning 3- küni pakistan hökümiti, bu dölettiki chet'ellik militantlardin, pakistan bixeterlik da'irilirige teslim bolushni telep qilip, ularni qet'iy halda amérikigha tapshurup bermeydighanliqini bildürdi.
Fransiye axbarat agéntliqining xewer qilishiche, pakistan axbarat ministiri sheyx rashit 9- ayning 3- küni islam abadda muxbirlargha bergen bayanatida, pakistanning yéngi bash ministiri shewket eziz hökümitining, elqa'ide qalduqlirini tazilash herikitini özlüksiz dawamlashturidighanliqini tekitlep mundaq didi: “ pakistandiki chet'ellik térrorchilar teslim bolushi kérek, biz ularni bashqa bir döletke tapshurup bermeydighanlighimiz toghrisida wede birimiz. Lékin, pakistanning tereqqiyati we tinchliq üchün shundaqla bizning xelq'ara jama'etchilikige qilghan wedilirimiz asasida térrorchiliqqa qarshi körüshimiz üzlüksiz dawamlishidu.
Pakistan xelq'ara térorchiliqqa qarshi urushta amérikining eng asasliq ittipaqdishi hésablinidu. Xewerlerge qarighanda, afghanstanda talibanlar hakimiyiti gumran bolghandin biri, pakistan bixeterlik da'iriliri 600 neper elqa'ide ezasini qolgha élip, ularning köpinchisini sotqa tartmay turupla amérika hökümitige tapshurup bergen. Emma pakistan axbarat ministiri sheyx rashit yéqinda pakistanda qolgha ilin'ghan elqa'ide ezalirining hich birining bashqa bir döletke tapshurup bérilmigenlikini bildürdi.
Siyasiy we herby mulahizichiler pakistanda hélimu minglighan chet'ellik jengchilerning mewjut ikenlikini perez qilmaqta. Xewerlerge qarighanda, bu jengchilerning köpinchisi pakistan- afghanistan chégra rayonigha yoshurun'ghan bolup, pakistan hökümiti ulargha taqabil turush üchün mezkur rayon'gha yüz ming esker orunlashturghan. Gerche pakistan bu yil aghanstan chégra rayonida elqa'ide we taliban qalduqlirigha qarshi tazilash herikiti ilip birip, nechche ligen elqa'ide herby lagirlirini pütünley weyran qiliwetken bolsimu, likin yenila elqa'ide we taliban qalduqliri rayonda yerlik ahalilarning yardimi bilen saqlinip qalghan.
Mutexessislerning bildürüshiche, elqa'ide bolupmu taliban qalduqlirining pakistanda hilimu yoshurunup turalishining asasliq sewebi, pakistan dölitining eyni waqitta taliban hakimiyitini qollighan birdin bir dölet bolushidur. -2001 Yilining axirilirighiche, yeni amérika taliban hakimiyitige qarshi urush ilan qilghan'gha qeder pakistan, awghanistandiki talibanlar hakimiyitining bir ittipaqdishi bolup, dunyada taliban hakimiyitini itirap qilghan dunyadiki üch döletning biri idi.
Gerche pakistan prézdénti giniral perwiz musherrep, amérikining xelq'ara térorchiliqqa a qarshi urushini qollaydighanlighini jakarlap, talibanlar hakimyiti'i bilen pütün munasiwitini üzgenlikini bildürgen bolsimu, lékin pakistanda talibanlargha qarshi ilin'ghan chare- tedbirler dégendek netije bermigen. Chünki pakistan hökümitide, bolupmu pakistan bixeterlik organlirida hélimu talibanlarni qollaydighan kishiler mewjut.
Taliban hakimiyitining asasliq rehberliri pakistandiki medrislerde yétishken we pakistanning razwétka teshkilati bilen zich munasiwiti bar kishilerdin teshkil tapqan idi. Buningdin sirt yene, talibanlar hakimiyitining asasliq rehberliri hemde afghanistan da talibanlar hakimiyitini qollap - quwwetligenlerning köpinchisi afghanistan diki peshton qebilisige mensup kishilerdin teshkil tapqan. Pakistanning afghanistan gha chégridash rayonidiki ahalining mutleq köp qismini peshtonlar teshkil qilidu. Pakistanning bu rayonida talibanlargha nisbeten bir hésdashliq mewjut. Xewerlerge qarighanda, afghanistan da heriketlirini kündin- kün'ge küchlendüriwatqan taliban qalduqliri, pakistanning afghanistan chégra rayonini özlirining asasliq pa'aliyet merkizi qilip ishletmekte.
Asiya waqti gézitining xewer qilishiche, yéqinda amérikining bésimi bilen pakistandiki elqa'ide we taliban qalduqlirini tazilash üchün yéngi bir heriket bashlighan pakistan hökümiti, talibanlar hakimiyitining mu'awin tashqi ishlar ministiri mulla jilil we uning ikki yardemchisini karachi shehiride qolghan alghan. Molla jilil talibanlar ning rehbiri molla ömerning meslihetchiliridin biri bolup, afghanistan da talibanlarning herikitini küchlendürüsh üchün, pakistanning karachi qatarliq sheherliride pul yardimi yighip yürgen iken.
Pakistan hökümitining bu dölettiki chet'ellik jengchilerni teslim bolushqa chaqirip, ularni amérikigha tapshurup bermeydighanliqini jakarlighanliqi, bolupmu pakistan- afghanistan chégra rayonidiki peshton qebililirining, taliban qalduqlirigha bolghan hésdashliqini azaytishni meqset qilghan bolushi mumkin. Chünki bu peshton qebililiri peshton we islam diniy en'enilirige nahayiti sadiq bolup, bir musulman jengchining xristiyan bir döletke tapshurup bérilishi ular üchün ilip éytqanda qobul qilish mumkin bolmighan bir ehwal. Pakistan hökümitining teslim bolghan chet'ellik jengchilerni bashqa döletke tapshurup bermeydighanlighi toghrisida wede bérishi, pakistan- afghanistan chégra rayonidiki peshton qebililirini, teslim bolghanlarning xristiyan bir döletke tapshurulup bérilmeydighanliqigha ishendürüp, ularning pakistandiki chet'ellik jengchilerni qandaq bedel töleshtin qet'iynezer qoghdash kérek digen chüshenchisini özgertishi mumkin. (Qanat)