Xitayning pamir weqesi toghrisidiki pakiti

• Ixtiyari muxbirimiz ekremning bu heqtiki melumati
• Download story audio

1 – Ayning 5 – küni xitay terep pamir taghliq rayunida 18 térroristni étip öltürüp, 17 térroristni qolgha chüshürgenliki heqqide xewer élan qilghandin kéyin, d u q re'isi rabiye qadir xanim we d u q bayanatchisi dilshat réshitlar arqa – arqidin bayanatlar élan qilip, xitayning térrorluqqa zerbe bérish bahanisida, Uyghurlar üstidin qanliq qirghinchiliq yürgüzüshning bir asasini hazirlawatqan bolushi mumkinlikni eskertken idi.

Derweqe, uzun ötmey pütün Uyghur diyarida jiddiy halet peyda bolup, atalmish "térroristlar" bilen alaqisi bar dégen guman bilen 1500 din artuq adem qolgha élin'ghan. Germaniyidiki Uyghur ziyalisi alimjan ependi, eger pamirdiki bu weqe rast bolghan teqdirde, Uyghurlarning bu kürishining heqliq bir küresh sanilidighanliqini tekitlep ötti.

Xitayning herikiti xelq'araning gumanini qozghidi

Mezkur weqege qarita en'giliye, fransiye we amérikidiki chet'el mutexessislirimu öz mulahizilirini otturigha qoyup, pamir weqesining bir toqulma bolushi mümkinlikini ilgiri sürgen hemde xitay hökümitini bu heqte hich qandaq delil – ispat körsitip bérelmigenliki bilen eyibligen idi. Bolupmu, amérika tinch okyan tetqiqat institutining proféssori gladnéy ependi 5 – yanwar pamir weqesi heqqide xitayning hélighiche eqilge uyghun bir pakitni otturigha achiqalmighanliqini tilgha élip, xitayning Uyghurlarni térrorizimgha baghlap basturmaqchi boluwatqanliqini tekitligendin kéyin, bu weqe heqqidiki mulahiziler xelq`ara jama'etchilikning diqqitini chékishke bashlighan. Bu seweblik xitay terepning "sherqiy türkistan islam herikiti guruhi peyda qilghan weqe" dep élan qilghan bu xewirining rastliqini ispatlashqa sel qarimighanliqi melum.

Xelq'araning her xil gumani bahaliridin rahetsizlengen xitay hökümiti, gerche bügün'ge qeder 5 – yanwar pamir weqesining heqiqitini ashkarilaydighan birer parche süretni körsitelmigen bolsimu, öz muxbirlirining roligha tayinip, chet'el alimlirining, jümlidin proféssor gladnéy ependining qarashlirigha reddiye bérishke tirishqan. "Yer shari waqit géziti" ning muxbiri chénggang 26 – yanwar küni mezkur gézitte "shinjangda armiye – xelqning hemkarliship, térrorchi küchlerge zerbe bérishining pakiti" namliq bir maqale élan qilghan. Maqale؛ en'giliye, fransiye we amérikining pamir weqesige ishenmigenliki, pakit telep qilghanliqi hemde ularning d u q re'isi rabiye qadirning tili arqiliq xitay hökümitini eyibligenliki, özining pamir weqesining heqiqitini éniqlash üchün neq meydan'gha bérip, 1 – qol matériyalgha érishmekchi bolghanliqi bilen bashlan'ghan.

Xitay muxbirining xatiriliri weqening rasliqida guman qozghaydu

Muxpir chénggang 9 – yanwar küni qeshqerge yétip kélip, 10 – yanwar künidin bashlap aqtu nahiyisining kosrap yézisigha yéqin jaydiki muhasirige élin'ghan neq meydan'gha barghan. Uning igiligen pütün pakitliri atalmish "térrorchilar uwisi" ni muhasirige alghan esker we saqchilarning mezkur weqe heqqidiki asassiz melumatliridin ibaret bolghan. Melumatta térrorchilarning eslide üch lagirgha yerleshkenliki, ikki lagirdiki térrorchilarning 5 – yanwar künidin bashlap tarmar qilin'ghanliqi, axirqi bir lagirdiki térrorchilarmu tarmar qilin'ghan bolsimu, bu da'irining hazirghiche muhasire astida turiwatqanliqi, armiye bilen xelq birliship, pütkül yollargha chaza qurup, qéchip yürgen térrorchilarni tutmaqchi bolghanliqi we bu rayonning yer sheklining tolimu murekkepliki, shundaq bolsimu, birmu térrorchining qéchip qutulalmaydighanliqi otturigha qoyulghan. Maqalida yene, Uyghur xelqining xitay hökümitining térrorizimgha qarshi heriketlirini qollaydighanliqi heqqide misallar élin'ghan.

Gerche „yer shari waqit géziti" ning muxbiri chénggang pakit körsitip, proféssor gladnéy ependi bashchiliqidiki gherb alimlirining we d u q re'isi rabiye qadir xanimning sözlirige reddiye bermekchi bolghan bolsimu, u tutamgha chiqqudek pakit tapalmay, özimu sezmigen halda 5 – yanwar pamir weqesini heywet bilen élan qilghan xitay hökümitige reddiye bérip qoyghan. Yeni, 5 – féwral pamir weqesi heqqide delil – ispat körsitish meqsidige yételmigen.

"Yer shari waqit géziti" ning muxbiri chénggangning maqalisida: en'giliye gézitlirining "junggo hökümiti térrorizimgha qarshi turushtin paydilinip, Uyghur rayonigha bolghan hökümranliqini mustehkemleshke térishmaqta, Uyghurlarni xitaylashturulushni qobul qilishqa mejburlimaqta" dégen sözliri neqil élin'ghandin bashqa, proféssor gladnéy ependining "qirghinchiliqqa uchrighan Uyghurlar belkim kan ishchiliri bolushi mumkin, belkim qoral – yaraq etkeschiliri bolushi mumkin" dégen sözliri misalgha élinip, buni ret qilishqa urunulghan bolsimu, aptorning - toghrisi aptorning tili arqiliq xitay hökümitining meqsiti bu yerde hasil bolmighan.

Aptor chenggang peqet, bu rayonda kan échip, kömür toshush üchün yol bolushi kéreklikini, emma bu taghliq rayonda yol yoqliqini, qoral – yaraq etkeschiliki bilen shughullunish üchünmu eqelliysi téléfun alaqisige imkan bolushi kéreklikini, emma bu yerde téléfun ishlimeydighanliqini pakit qilip körsetken.

D u q rehberlirining bildürüshiche, kishiler neziride guman'gha taqiship qalghan 5 – yanwar pamir weqesining rast – yalghanliqi hazirche éniq bolmisimu, lékin pütün Uyghur diyari tewesidin 1500 din artuq ademning böhtan bilen qolgha élin'ghanliqi yalghan emes iken. (Ekrem)