Pars tilida sözlishidighan döletlerning rehberliri düshenbige toplandi


2006.07.25
exmedinijad-iran-tajik-200.jpg
25 – Iyul küni iran prézidénti maxmud exmedinijad tajikistan rehbiri imam eli raxmanow bilen tajikistan paytexti düshenbide. AFP

Iran prézidénti maxmud exmedinijad türkmenistanda élip barghan ziyaritini axirlashturghandin kéyin, paytext düshenbide échilidighan pars tilidiki döletlerning aliy derijilikler yighinigha qatnishish üchün seyshenbe küni tajikistan'gha yétip keldi.

Prézidént maxmud exmedinijad hazirghiche 2 qétim kéchiktürülgen bu yighinda afghanistan prézidénti hamid karzay, tajikistan rehbiri imam eli raxmanowlar bilen bir arigha kélidu we charshenbe küni rayon xaraktérlik mesililer we bu döletler arisidiki iqtisadi - soda hemkarliqini muzakire qilidu. Bu exmedinijadning 2005 - yili 8 - ayda hakimiyet béshigha chiqqandin béri tunji qétim tajikistanni ziyaret qilishidur.

Iran tajikistan'gha meblegh salmaqta

Tajik siyasiy analizchisi isma'il raxmanowning eskertishiche, iranning tajikistanda oynawatqan iqtisadi roli rayondiki her qandaq bir döletke qarighanda zor bolmaqta.

Exmedinijad bu sepiride paytext düshenbe bilen xojend shehirini tutashturidighan anzap éghizidiki uzunluqi 5 kilométir kélidighan tunélning pütüsh murasimigha qatnishidiken. Shuning bilen birge iran 180 milyon dollar meblegh sélinidighan tajik éléktir istansisigha meblegh sélishni wede qilghan we sangtuda 2, dep atilidighan bu qurulush bu yil 2 - ayda bashlan'ghan idi. Analizchi isma'il raxmanowning eskertishiche, "tajikistan bilen iran islam jumhuriyiti arisidiki hemkarliq kéchikiprek bashlan'ghan bolsimu, lékin axirqi künlerde küchiyishke bashlimaqta ".

Yighinning tepsiliy muzakire témilirini téxi namelum

Közetküchiler bu ikki qurulushni tajikistan - iran hemkarliqi küchiyiwatqanliqini körsitidighan tipik misallar, dep qarisimu, lékin iranning tajikistan'gha salghan meblighi buning bilen cheklenmeydu. Iran buning bilen birge tajikistanda tashyol qurulushigha meblegh salghan. Terepler charshenbe küni bashlinidighan bu yighinning tepsiliy muzakire témilirini élan qilip baqmidi.

Tajikistanning amérikidiki bash elchixanisi hazirqi ehwalda yighinning tepsiliy ehwaligha baha bérelmeydighanliqini bildürmekte. Tajikistan elchixanisining emeldari sheripowning eskertishiche, ular hazirghiche bu yighin toghrisida resmiy axbarat tapshuruwalmighan. U, " biz omumi ehwalni bilsekmu, lékin bu yighinning tepsiliy ehwali we yighinda muzakire qilinidighan konkrét mesililerdin xewirimiz yoq " deydu.

Tajikistan siyasi hayatidiki yéqin hemrah

Iran bilen oxshash parsche sözlishidighan tajikistan'gha bu dölet 1991 - yili musteqilliq élan qilghandin béri qiziqip keldi. 1990 - Yillarning bashliri tajikistanda partlighan ichki urush dewride nurghun döletler tajistandiki elchixana xadimlirini azaytqan bolsimu, lékin urush jeryanida bu dölettiki elchixana xadimlirini azaytmighan birdin - bir dölet iran idi. Iran hökümiti tajikistanda ichki urush eng ewj alghan dewrde tajikistan'gha béridighan maliye yardimini toxtitip qoymighan we eyni chaghda tajikistan hökümet armiyisi bilen urush qiliwatqan islam öktichi rehberlerni turalghu bilen teminlep, 1997 -yildiki urush toxtitish kélishimining imzalinishida rusiye bilen hel qilghuch rol oynighan idi.

Iranning tajikistandiki bash elchisi nasér sarmadi parsa buningdin bir qanche kün burun yighin toghrisida terepler arisida shexsi we resmiy muzakiriler élip bérilidighanliqini bildürgen. Uning eskertishiche, iran bilen tajikistan arisida az dégende 5 türlük kélishim imzalinishi we yighinning hamid karzay qatnishidighan 3 terep muzakiriside az dégende 5 türlük höjjetke imza qoyushi mumkin. Lékin amérika milwaki uniwérsitéti xelq'ara munasiwetler kespidiki qilich qanat, iran yitekchilik qilghan bu uyushmining rayonda jiddiy küch bolup shekillinish mumkinchiliki az, dep eskertmekte.

Éléktir énérgiye mesilisi muzakire qilinishi mumkin

Afghanistanda yüz bergen toqunushlar tarixtin béri iran we tajikistan'gha tesir körsitip kelgen bolsimu, lékin bu 1970 - yillarda partlighan ichki urush, 1980 - yillardiki sowét ittipaqining tajawuzi yaki 1990 - yillarda taliban küchliri hakimiyet tartiwalghan chaghdikidek tesir qozghimighan. Nöwettiki ehwalda téhran we düshenbini qayghugha séliwatqan yirik mesile afghanistandin kélidighan epyün etkeschiliki.

Bu qétimqi yighinda prézidént hamid karzay, iran we tajikistanlardin afghanistanning qatnash - transport tashyolini yaxshilash üchün yardem bérish we afghanistanning qayta qurulushigha kéreklik bolghan énérgiye bilen teminleshni telep qilishi mumkin.

Tajikistan ottura hal miqdarda éléktir toki bilen teminleydighan dölet. 3 Dölet rehbiri éléktir eslihelirini tajikistandin iran'ghiche tutashturush mesilisi üstide muzakire élip bérishi mumkin. Rayon bixeterliki bu 3 tereplimilik yighinning küntertipidiki eng nazuk téma. Qilich qanatning eskertishiche, rayonda türkiye we amérikining tesirige duch kéliwatqan junggo iranning rayonda téximu aktip rol oynishini qarshi élishi mumkin.

Iran amérikining yadro qorallarni tereqqiy qildurush pilanidin waz kéchish toghrisidiki éghir bésimigha duch kelmekte. Junggo bolsa amérikining iran'gha imbargo qoyush pilanini ret qilip keldi. Awésta axbarat agéntliqining xewer qilishiche, tajikistan tashqiy ishlar ministirliqi bu yighin heqqidiki bayanatida 3 dölet rehbirining bugunki yer shari xaraktérlik " riqabet we tehditler" üstide muzakire élip baridighanliqini bildürgen. (Erkin)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.