Bu yilliq paxta térishta payda alghanlar kim?

• Muxbirimiz peridening bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

1998-Yili 11-noyabir küni bir ayal paxtizarliqta paxta termekte. Eyni waqitta, shinxu'a agéntliqi birinchi qétim zor türkümdiki xitay ishlemchilirining Uyghur élige paxta térish üchün barghanliqini xewer qilghan idi.AFP

Uyghur élide 9 - ayda bashlan'ghan küzlük paxta térish emdi axirlishish basquchigha qedem qoydi. Bu mezgilde xitayning bingtü'en kéwezlikliride Uyghur élining her qaysi jayliridin kelgen kishilerdin sirt, xitayning bashqa ölkiliridin kelgen yallanma ishchilarmu bu yerde paxta térish bilen shoghullandi.

Xitay xewer agéntliqining melum qilishiche, 10 - ayning otturiliri yeni birinchi basquchluq paxta térish mezgili axirlishishi bilen 10 mingdin oshuq xitay yallanma ishchiliri paxta térip yighqan pullirini élip xushal halda yurtlirigha qaytishqan. Xewerde hetta ürümchi sheherlik tömür yol istansisining bu ishchilarning bélitinimu bikargha bergenliki yézilghan.

Xitay da'iriliri xélidin béri, xitayning bashqa ölkiliridiki ishchilarni Uyghur élige kélip ish qilishqa qizziqturush üchün ulargha mushuninggha oxshash her xil étibar bérish siyasetlirini qollunup kelgen idi.

Bashqa ölkilerdin kelgen paxta tergüchiler bilen Uyghur déhqanliri oxshash heq alamdu?

Biz bingtü'en orunlirining bu yilliq paxta térish ishlirining qandaq élip bérilghanliqi we paxta tergüchilerge bérilgen heqning qanchilik bolghanliqi heqqide melumat élishqa tirishtuq. Téléfon ziyaritimizni qobul qilghan bingtü'enning déhqanchiliq 1 -déwiziyisidiki bir xadim bu yilliq paxta térish ishlirining 12 -ayda axirlishidighanliqini, lékin 10 -ayning otturlirighiche térip bolidighan birinchi türkümdiki paxtining süpiti yaxshi bolghachqa, paxta tergüchilergimu yuqiri baha bilen heq bérilidighanliqini, shunga ichkiridin kelgen köp qisim ishchilarning birinchi türküm tügishi bilenla pullirini élip qaytip kétidighanliqini bildürdi.

- Kéyinki mezgilidiki paxtilarning bashlinish tennerqining özila töwen bolghachqa, bérilidighan heqmu töwen bolidu. Shunga bezi ishchilar bu mezgilde paxta térishni xalimay qaytip kétidu. - Birinchi mezgildiki paxtilargha heq bérish ölchiminglar qandaq bolidu? - her qaysi etretlerning bahaliri oxshash bolmaydu. Texminen éytqanda bir kilosini bir koy nechchidin, bir koy ikki-üch mo yaki bir koy besh modin béridu. Töwen boldi dégendimu 5-6 modin töwen bolmaydu. - Bu yerge paxta térishqa kélidighanlar özligidin kélemdu yaki mejburiy yosunda kélidighanlarmu barmu? - asasiy jehettin éytqanda 85% kishi özligidin kélidu. Qalghanliri bolsa, her derijilik jem'iyet parawanliq orunliri ishsiz qalghan kishilerni oyushturup kolléktip ekelgen kishiler. - Ulargha bérilidighan heqmu bashqilarningki bilen oxshashmu? - oxshash. Hetta ularning turidighan jaylirini we yimek-ichmikinimu hel qilip béridu. Paxta tergüchiler peqet xizmitini orunlap bolghandin kéyin heq pulini alsila bolidu.

Uyghur déhqanlirimu her kilo paxtini 1 yérim koygha téramdu?

Bu xadim sözide, bashqa ölkilerdin kelgen paxta tergüchiler bilen Uyghur élining her qaysi jayliridin kelgenlerge oxshash mu'amile qilinidighanliqini, heq jehettinmu perqlenmeydighanliqini éytti. Shu Uyghur déhqanlirimu bashqa ölkilerdin kelgen ishchilardek bir kilo paxtini 1 yérim koygha téramdu? biz bu heqte melumat igilesh üchün, ilgiri biz ziyaret qilghan yoldishi yéziliq hökümet teripidin mejburiy paxta térishqa élip kétilgen bir ayalni qayta ziyaret qilduq. Uning bu heqtiki bayanliri bashqiche boldi.

Bu xanim özining hazir intayin qiyin ehwalda qalghanliqini éytip, mejburiy paxta térishqa élip chiqish weziyitining tézraq axirlishishini ümid qilidighanliqini bildürdi.

Oqughuchilarning zimmisidiki paxta térish emgiki

Uyghur élide élip bériliwatqan mejburiy paxta tergüzüsh weziyiti déhqanlarghila emes, mektep oqughuchilirining zimmisigimu chüshken bolup, her yili mektep orunliri ottura mektep oqughuchilirini emgek bilen chéniqturush nami bilen mejburiy paxta térishqa élip chiqidu. Yuqirida ziyaritimizni qobul qilghan bingtü'en xadimi bu ehwalni étirap qildi.

- Buni mektep orunliri orunlashturghan. Choqum barmisa bolmaydu. Toluq ottura 1-2 - yilliq oqughuchiliri 10 kündin paxta tériydu. Ularning paxta térish miqdari künige 40 kilodin bolidu. 10 Künde 400 kilo paxta térish wezipisini choqum ötishi kérek. - Ularghimu heq bérilemdu qandaq? - mektepke béridighu deymen. Bu, oqughuchilarning mejburiyiti emesmu?! - anglashqa qarighanda paxta térish xéli tes ish iken. Sizningche oqughuchilar buni kötürelemu? - undaqta qandaq qilidu. Ottura mektep oqughuchiliri chéniqidu-de. Deslepte qiynilidu, lékin bara-bar könüp qalidighan gep. - Wezipisini tügitip bolalmighan oqughuchilarni qandaq qilisiler? - tügitip bolalmisa, özi bir amal qilishi kérek-de. Yaki ata-anisi yardemlishidu. Mesilen dölet bayrimining harpisida bir türküm oqughuchilarni paxta térishqa élip chiqqan. Wezipisini tügitelmigenlerge, ata-aniliri bayramliq dem élish waqitlirida kélip paxta tériship berdi. Bundaq qilipmu tügitelmigenlerning ata-aniliri shu, pul tölep wezipini ada qilidighan gep.

Bu xadim éytqandek, oqughuchilarni emgek bilen chéniqturush nami bilen élip chiqilghan bu emgek nöwette, belgilen'gen wezipisini orunliyalmisa ata-anisi kélip qilip béridighan yaki pul tölitishke oxshash mejburiy emgekke aylinip qalghan. (Peride)