Peylo türmiside dindar mehbuslargha até'izm terbiyisi bérilmekte
2008.02.04
Dunya Uyghur qurultiyi xitay hökümitining Uyghur aptonom rayonida milliy ottura - bashlan'ghuch we aliy mekteplerde yolgha qoyuwatqan até'izm terbiyisini türmilerdiki dindar musulmanlargha qeder qanat yayduruwatqanliqini bildürdi. Mezkur organning eskertishiche, Uyghur élining yeken nahiyisi tewesidiki peylo türmiside namaz oqughan mehbuslar ten jazasigha uchrimaqta iken. Lékin türme da'iriliri d u q ning melumatini ret qildi.
Dindar mehbuslargha ten jazasi bériliwatidu
Dunya Uyghur qurultiyi dindar mehbuslarning ten jazasigha uchrawatqanliqini ilgiri sürgen peylo türmisi, Uyghur élining yeken nahiyisi tewelikide yéza igilik meydanlirini asas qilghan rayondiki eng chong emgek bilen özgertish lagirlirining biri bolup, bu yerdiki mehbuslarning köp qisimi uzun muddetlik yaki muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilin'ghan kishilerni asas qilatti. Merkizi gérmaniyidiki dunya Uyghur qurultiyining düshenbe küni radi'omizgha eskertishiche, türme da'iriliri mezkur lagiridiki musulman mehbuslargha até'izm terbiyisi élip bérip, kishilerni namaz oqumasliqqa agahlandurghan shundaqla namaz oquydighan dindar mehbuslargha ten jazasi bergen.
Dunya Uyghur qurultiyi bayanatchisi dilshat rishit bu heqtiki bayanatida, yéqinda mezkur türmini ziyaret qilghan bir ziyaretchining türme tamlirigha até'izm teshwiqati we darwinizm telimatini mezmun qilghan shu'arlarning chaplan'ghanliqini öz közi bilen körgenlikini, bir mehbusning türmide dindar mehbuslargha séliniwatqan "jismaniy azablar" heqqide toxtalghanliqini we dunya Uyghur qurultiyigha bu xewerni yetküzgen ziyaretchining bixeterlik tüpeyli ismini ashkarilimaydighanliqini bildürdi.
Dindar mehbuslarni urush weqesining arqisida saqchilar barliqini tekitligen dilshat rishit, peylo türmisidiki weqeni pash qilghuchi ziyaretchining "türme saqchisi dindar mehbuslarni özi jazalimay, mehbuslarni mehbuslargha urghuzmaqta. Yeni namaz oqughanlarni namaz oqumaydighan mehbuslargha urghuzidu. Eger tayaq yégüchi dindar bolsa körmeske salidu " dégenlikini eskertti.
Türme da'iriliri: türmide namaz oqush we ibadet qilish cheklinidu
Dilshat rishit yene peylo türmisidiki mehbuslarning her 3 ayda bir qétim türme ehwaligha da'ir bir jedwelni toshturidighanliqini, mehbuslar jedwelde choqum türmining dawalash, yimek - ichmek, turalghu we saqchilarning mehbuslargha mu'amilisini "yaxshi", dep bahalimisa jazagha tartilidighanliqini bildürmekte. Muxbirimiz peylo türmisining ehwalini igilesh meqsitide türme da'irilirige téléfon qilip, peylo türmiside yüz bériwatqan weqelerni soridi. Türmining bir xadimi dindar mehbuslarning kemsitishke uchrawatqanliqini ret qilghan bolsimu, lékin türmide namaz oqush we ibadet qilishning cheklinidighanliqini bildürdi. U mundaq deydu, "bundaq ish mewjut emes.
Peylo türmiside qanchilik mehbus barliqi mesilisi bolsa buni men bilmeymen. Chünki bu mexpiy. Mehbuslargha até'izm terbiyisi élip bériliwatqanliqi mesilisini türmining telim - terbiye bölümidin sorang. Namaz oqughan mehbuslarni urush weqesi bolsa bu mumkin emesqu deymen. Men bundaq bir weqeni anglap baqmidim. Lékin dindarlarning namaz oqushigha ruxset qilinmaydu. Türmimizde mehbuslarni urushqa bolmaydu. Mehbuslarningmu mehbuslarni urushigha bolmaydu, bu mumkin emes. Bu yalghan söz bolushi mumkin.
" Türme saqchilirigha üstek bermise tughqanlirini körelmeydu "
Peylo türmiside jaza mudditini ötewatqan mehbuslarning hemmisi asasen késim élan qilin'ghan mehbuslardur. Xitay qanunlirida késim élan qilin'ghan mehbuslar a'ile - tawabi'atlirining türmidiki bala - chaqa yaki uruq- tughqanlirini qerellik yoqlash we körüsh hoquqi bolsimu, lékin kéyinki yillarda bu qanun siyasiy mehbuslargha nahayiti az ishlitilidighan boldi.
Dilshat rishit, hazir peylo türmiside adettiki jinayi ishlar mehbuslirining a'ile tawabati, türmidiki uruq - tughqanlirini körmekchi bolsa türme saqchilirigha üstek bérishke toghra kélidighanliqini, üstekning 500 som bilen 1000 som arisida telep qilinidighanliqini eskertidu. Lékin peylo türmisining yuqiriqi xadimi dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisining üstek heqqidiki bayanlirini ret qildi. U, " bundaq bir ish yoq. Bundaq bir belgilime yoq. Yoqlighuchilar yerken'ge kelse yeydighan ichidighinini, yol xirajitini özi kötirishi kérek. 500 Koy töleydu, dégen belgilime yoq. Yoqlighili kelgenler mehbuslar bilen xalighanche körüsheleydu. Normal resmiyetlerni béjirsila boldi," deydu.
"Ten jazasi xitay türmiliride omumyüzlük mewjut"
Xitay jaza mudditini ötewatqan mehbuslarning hoquqi we mehbuslargha ten jazasi bérishni toxtitish mesiliside xelq'ara jem'iyetning üzlüksiz bésimigha duch kelmekte idi. B d t kishilik hoquqi kéngishining ten jazasini tekshürüsh emeldari manfrid nowak 2 yilning aldida ürümchidiki bir türmini tekshürüp, bu türmidiki tarixchi toxti mozart we yazghuchi nurmuhemmet yasinlar bilen söhbet ötküzgen hem "ten jazasi xitay türmiliride omumyüzlük mewjut hadise " dep tenqidligen idi.
Dunya Uyghur qurultiyidiki dilshat rishitning eskertishiche, mehbuslargha ten jazasi bérish weqesi xitay türmiliridiki gundipaylarning tüzümge xilap shexsi xataliqi emes, bu xitay edliye sistémisining xataliqidur. Dilshat rishit yene yéqinqi künlerde qeshqer rayonida qar apiti we apet xaraktérlik hawa kilimatining tesiri tüpeyli peylo türmisidiki mehbuslarning soghuq kamirlarda qalghanliqini, lékin türme da'irilirining buning bilen chatiqi bolmighanliqini bildürdi. (Erkin)
Munasiwetlik maqalilar
- Shwétsiye axbaratliri adil heqqide uchur bermekte
- Amérikidiki Uyghurlar yéngi yilni tebriklidi
- Akisi xitay hakimiyiti teripidin ölüm jazasigha höküm qilin'ghan bir yash bilen söhbet
- B d t yighinida, ölüm jazasini emeldin qaldurush teklip layihisi köp sanliq awaz bilen maqulluqtin ötti
- Sir tutulghan toqunush -- shayar weqesi
- Meshhur dawa qayta sehnide
- Gu'antanamodiki Uyghurlar kanada metbu'atlirida
- Albaniyidiki besh neper Uyghur ereb téléwizorida
- 40 Yildin artuq xitay türmisige élin'ghan qazaq yazghuchisi qazghumarning armani
- Xitay yenila dunya buyiche ölüm jazasini eng köp yürgüzidighan dölet
- Amérika gu'antanamoni taqashta nurghun qiyinchiliqlargha düch kelmekte
- Bir Uyghur yashning xitay türmisidiki azab oqubetlik sergüzeshtisi (2)
- Bir Uyghur yashning xitay türmisidiki azab oqubetlik sergüzeshtisi (1)