Uyghur putbolchiliqi qiyinchiliqlarda ilgirlimekte


2006.06.07
iparxan-sweden.jpg
Ataqliq putbolchi musa ismayilning qizi 11 yashliq iparxan 2001 – yili ata – anisi bilen shwétsiyige köchüp kelgen bolup, shwétsiyidiki döletlik ayallar komandisigha putbolchi terbiyileydighan ösmürler komandisigha qatnashqan üch yil ichide 25 qétim altun médalgha érishken.

Gerche dunya putbolchiliqida putbol 1851 - yili en'gliyide ijad qilin'ghan dep sherhlen'gen bolsimu, emma mehmud qeshqiri türkiy tillar diwanida, bundin 900 yillar ilgirila ottura asiyadiki türkiy qewimlerning qozini tulumchilap soyup, uning ichige hawa qachilap ishlen'gen topni tépish usuli bilen qarmu ‏- qarshi qel'elerning ichige kirgüzidighan tepük yeni tépish namliq bir oyuni bar dep qeyt qilghan.

Putbol herikitining rawajlinishida nime eng chong tosalghu?

Uyghurlarning putbol tarixigha qarisaq, putbol herikitining Uyghurlarning medeniyetke bolghan intilishi, erkinlik arzuliri we milliy rohigha wekillik qilidighanliqi shundaqla shu seweblik uning oxshimighan dewrlerde türlük tosalghulargha uchrap kelgenlikini köreleymiz.

Yéqinqi zaman tarixidin gep achqanda, yeni 1927 - yili atush éksaqtiki déhqanlardin teshkillen'gen putbol komandisi, qeshqerdiki en'giliye konsulxana komandisi bilen musabiqige chüshüp, birge qarshi ikki netije bilen yéngiwalidu. Mana bu Uyghurlarda putbol herikitining xéli burunla güllen'genlikining shundaqla dunyawi musabiqilerge chüshkenlikining bir tarixiy ispati. Uyghur putbol herikiti Uyghurlarning milliy rohigha wekillik qilmaqta, putbol Uyghur ewladlirigha uyushchanliqni, riqabet éngini, pidakarliqni, milliy rohni yétildüridighan teb'iy mektep hazirlap kelgen.

Hetta u, Uyghurlarning yoluqiwatqan ijtima'iy, siyasiy mesililirini hel qilidighan rolghimu ige bolghan bolghachqa 1997 - yili ili meshripidiki yashlar, Uyghur yashlirini putbol herikitige merkezleshtürüsh arqiliq, yashlardiki zeherlik chékimlikke bérilishke oxshash bezi illetlerni tüzimekchimu bolghan. Emma yashlarning putbol wasitisi bilen bashlighan bu ilgharliq herikiti xitay hökümitining qattiq basturushigha uchrap, hetta ili yashlirining putbol musabiqe uyushturushimu cheklen'gen dewirlermu boldi.

Uyghurlar gerche munewwer topchilargha ige bolsimu, emma 50 yildin buyan Uyghur putbol kamandilirining xitayning aliy derijilikler musabiqisi emes hetta memliketlik a derijiliklerning musabiqisigimu kirelmey kéliwatqanliqi nechche ewlad putbol mestanilirining qelbini azablap keldi.

Uyghurlarda uzun yilliq putbol tarixi bar, kamaletke yetken putbol ezimetliri bar, milyonlighan ot yürek putbol mestaniliri bar, Uyghur élide kespiy kamandimu bar turuqluq, néme üchün Uyghur putbolchiliqi körünerlik netije qazinalmaydu ? bezi putbol mestaniliri bu so'algha "chünki hazir putbolni put bilenla emes pul bilen tépishqa toghra kelmekte" dégen jawabni bermekte.

Uyghurlar putbol herkitining kelgüsige yenila ümüdlük qaraydu

Uzundin béri Uyghur élidiki putbol heweskarlirini azablap kelgen Uyghur éli putbolchiliqida yéqindin buyan ümidlik uchqunlar körülüshke bashlidi. 2006 - Yili yil béshida shinjang tenterbiyisi latariyisi putbol kulubi resmiy qurulup, memliketlik putbolchilar birleshmisige resmiy en'ge aldurghandin kéyin, xitay boyiche ötküzülidighan b derijilik birleshme musabiqisige qatnishishqa tizimlatti. Asasliq ezaliri Uyghurlar yashliridin teshkillen'gen bu kamanda xarbinda 6 - may küni tunji meydan musabiqige chüshti. Gerche tunji meydanda ikkige qarshi bir netije bilen xarbin kamandisigha utturup qoyghan bolsimu, kéyinki meydan musabiqilerde uda ghelibe qilip, shimaliy musabiqe rayonida birinchi orunni saqlap kelmekte.

2006 - Yili 5 - ayning 20 ‏- küni Uyghur éli putbol komandisi Uyghur éli tarixidiki memliketlik birleshme musabiqisining tunji sahibxan meydan musabiqisini bashlidi. Neq meydandiki 20 minggha yéqin ot yürek mestanilerning ümidi hemde ilhami bilen musabiqige chüshken Uyghur éli komandisi ezimetliri reqibining heywisini yerge urup, uda töt meydan ghalibliqini bermey kelmekte. Birleshme musabiqe bashlinishtin ilgiri xitay ichidiki axbarat wastiliri Uyghur éli komandisini nezerdin saqit qilip qoyghan. Biraq Uyghur komandisining uda töt meydan musabiqide utup chiqishi bilen axbarat wastiliri Uyghur éli komandisigha qayta ehmiyet bérishke bashlighan. -6 Iyun küni xitay merkiziy téléwiziyisining tenterbiye qanilida bezi putbol mutexessisliri xitay putbolchiliqining ümidi heqqide toxtilip, "xitay eger dunyawi musabiqilerde körünimen deydiken, choqum Uyghurlargha oxshash putbolda tughma qabiliyetke ige putbolchilarni memliketlik kamandilarda terbiyileshke ehmiyet bérish kérek" dep körsetken.

Ürümchidiki bir putbol mestanisi, Uyghur putbolchilarning yuqiri derijilik kespiy kamandilargha tallinalmaywatqanliqida milliy kemsitish, qesten ehmiyet bermeslik xahishlirining mewjut ikenlikini körsitish bilen teng eger merkiziy téliwéziyide otturigha qoyulghan pikirler emeliyleshse, Uyghur putbolchiliqining kelgüsi parlaq ikenlikige ishinidighanliqini bildürdi.

Uyghur éli komandisi 7 - ayning 15 ‏- küni eng küchlük reqibi bolghan béyjing teb'iy penler uniwérstéti komandisigha méhman bolup musabiqige chüshidu. Eger mushu ötkeldin ongushluq ötüp ketse, shimaliy rayonda birinchi bolushida chong tosalghu qalmaydu. Nöwette Uyghur putbol mestaniliri -2006 yilliq dunya putbol longqisini taza mezze qilip puxadin chiqqiche körüshni teqezzaliq bilen kütüsh bilen teng, öz komandisining memliket ichidiki bu élishishlarda yaxshi netije qazinishini hayajan bilen kütmekte. (Gülchéhre)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.