Xitayning "bölünüshke qarshi turush qanuni" tereplerning diqqitini qozghidi

Xitay xelq qurultiyining da'imiy komitéti 17 - dékabir küni mudiriyet yighini chaqirip, xitayni parchilash yolidiki atalmish bölgünchilik heriketkerge qarshi " bölünüshke qarshi turush qanun teklip layihisi" chiqirishqa teyyarliniwatqanliqini élan qildi.

Xitay hökümitining zuwani shinxu'a axbarat agéntliqining xewer qilishiche, xitay xelq qurultiyining mudiriyet yighini " bölünüshke qarshi turush qanun teklip layihisi" ni, xelq qurultiyi da'imiy komitétining 25 - dékabirdin 29 - dékabirghiche, béyjingda chaqirilidighan 13 - nöwetlik yighinining testiqigha sunushni qarar qilghan. Mezkur qanun teklip layihisi xelq qurultiyi da'imiy komitétining maqulliqidin ötse, xitay xelq qurultiyining 2005 - yili 3 - ayda chaqirilidighan memliketlik yighinining testiqlishigha sunidu.

Teywen, tibet we Uyghurlar meqset qilin'ghan

Közetküchiler, xitay hökümitining bölünüshke qarshi turush qanuni chiqirishdiki meqsidi, teywenning musteqilliq yolgha méngishini kontrol qilip, Uyghur we tibetlerning xitaydin ayrilish herikitige qaritilghan basturushni qanunlashturush, dep körsetmekte.

Shinxu'a axbarat agéntliqi, qanun teklip layihisining Uyghur , tibet yaki teywenliklerge qaritilghanliqini tilgha almighan. Mezkur qanun döletni birlikke keltürüsh qanuni chiqirip, teywenni qayturuwélish küntertipini békitish heqqidiki tekliplerge qayturulghan inkas bolushi mumkin. Xitay xelq qurultiyining bu yil 3 - aydiki memliketlik yighinida bezi wekiller, döletni birlikke keltürüsh qanuni chiqirishni otturigha qoyghan. Xitay bash ministiri wén jyabaw bu yil 5 - ayda en'giliyini ziyaret qilghanda, en'giliyidiki béyjingperes xitay muhajirlarning wekilliri yuqiriqi teklipni bergen. Wén jyabaw, xitay muhajirlarning döletni birlikke keltürüshke paydiliq her qandaq teklipini estayidil oylishidighanliqini bildürgen idi.

Közetküchilerning bildürüshiche, "bölünüshke qarshi turush qanuni" ning öz ichige élish da'irisi, noqul teywen bilen cheklenmeydiken. Fransiye axbarat agéntliqi qatarliq xelq'ara metbu'atlar, bölünüshke qarshi turush qanuni, tibet we Uyghurlarni basturush üchün, xitay da'irilirigha qanuni asas yaritidighanliqini ilgiri sürdi.

Uyghur teshkilatlirining inkasi

Bu munasiwet bilen mezkur qanun lahiyisi chet'eldiki Uyghur teshkilatlirining tenqidige uchrimaqta. Merkizi gérmaniyidiki dunya Uyghur qurultiyining ijra'iye komitéti re'isi alim séytof, mezkur qanun xitayning parchilinish xewpiy éghirlishiwatqanliqini körsitidu, dep körsetti.

Béritaniye radi'o - téléwiziye shirkiti b b s ning xewer qilishiche, xitay xelq qurultiyi qanun - tüzüm komitétining mesuli, mezkur qanunning xongkong bilen awménni öz ichige almaydighanliqini bildürgen.

Teywenning inkasi

Mezkur qanun teywen da'irilirining derhal inkasini qozghighan. Teywen chong quruqluq komititéning bashliqi wu jawshi jüme küni muxbirlarni jiddi kütüwélish yighini chaqirip, " bölünüshke qarshi turush qanuni" xitay chong quruqluqining teywen'ge qoralliq tajawuz qilishqa qanuni asas yaritishni meqset qilidu, dep körsetken. Wu jawshi mundaq deydu: "xitay kompartiyisi qanun chiqirishtin ibaret bir tereplimilik urunushlar arqiliq kelgüside teywenni qoralliq bésiwélip, teywen boghuzining hazirqi weziyitini bir tereplimilik halda özgertishning qanuni jehettiki bahanasini yaritishqa urunmaqta." Wu jawshi, xitay chong quruqluqining herkiti teywen boghuzi weziyitini keskinleshtürüp, asiya-tinch ikyan rayonining muqimliqigha tehdit salidighanliqini agahlandurghan.

Amérika: hazirche birnéme déyish qiyin

Shu küni amérika tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi muxbirlarning mezkur qanun heqqidiki su'allirigha jawap berdi. Tashqiy ishlar ministirliqining bayanatchisi réchard bawchér, bu qanun heqqide hazirche bir néme diyishning baldurluq qilidighanliqini tekitligen. Réchard bochér mundaq deydu: " biz bu qanun heqqidiki xewerlerni metbu'atlardin angliduq. Bölünüshke qarshi turush heqqidiki qanunning mezmunini tetqiq qilish pursiti bolmighanliqtin, bu heqte hazirche bir néme déyish baldurluq qilidu. Biraq biz teywen boghuzi her ikki qirghiqining otturidiki ixtilaplarni sözlishish arqiliq hel qilishini ümid qilimiz. Shundaqla her qandaq bir terepning hazirqi mewjut haletni herbiy küch bilen bir terepmilik halda özgertishini xalimaymiz."

Teywen prézidénti chén shüybyen 2000 - yili 5 - ayda hakimiyet üstige chiqqandin béri, béyjing bilen teybéyning munaswiti keskinliship ketti. Chén shuybyenning teywen asasi qanunigha özgertish kirgüzüsh heqqidiki pilani, béyjing da'iriliri teripidin teywen musteqilliqini ishqa ashurushning konkért qedimi dep qaralghan. (Erkin)