Junggo amérikidiki qanunsiz xitay köchmenlirini qayturup élishni ret qilghanliqini inkar qildi

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Junggo hökümiti amérika junggogha qayturmaqchi bolghan 40 ming qanunsiz xitay köchmenlirini qobul qilishni ret qilghanliqini inkar qildi. Xitay tashqiy ishlar ministirliqi seyshenbe künki bayanatida, junggo amérikidiki qanunsiz xitay köchmenlirini qobul qilishni ret qilmaqta, digen xewer "pakit asasigha tayanmighan," deydu.

Junggo tashqiy ishlar ministirliqining eskertishiche, amérika xitaygha qayturmaqchi bolghan bu köchmenlerning junggodin kelgenliki éniqlan'ghandin kéyin, ulargha qaytish guwanamisi bérip xitaygha qaytishini saqlaydiken. Lékin buningdin bir qanche burun amérikida chiqidighan Wall Street Journal géziti,junggo da'irilirining amérikida siyasiy panahliq tiligen falun'gung muritlirini we siyasiy öktichilerni xitaygha teng qayturmighiche, bu 40 ming qanunsiz köchmenni qobul qilmaymiz, dep qaraydighanliqini we buning amérikini qiyin ehwalgha chüshürüp qoyghanliqini élan qilghan.

Ularni ewetidighan bashqa yer yoq

Amérika weten bixeterlik ministirliqidiki da'irilerning ashkarilishiche, amérikidiki 40 ming qanunsiz xitay köchminining aran 730 nepiri türmide tutup turulmaqta. Weten bixeterlik ministirliqining ministiri maykil chértip, qalghan 39 ming qanunsiz köchmenni yurtigha heydeshke toghra kelse, ularni nege orunlashturüsh üstide toxtilishni ret qildi. Chértop, washin'gtondiki amérika intérpra'iz inistitutida sözligen bir nutuqida, qanunsiz köchmenlerni"qayturuwélish ret qilinsa, ularni bu döletke erkin qoyuwitishimizge toghra kélidu. Chünki ularni ewetidighan bashqa yer yoq" deydu.

Amérika weten bixeterlik ministirliqining ashkarilishiche, ular bu yil 1 - öktebirgiche junggogha yollaydighan qanunsz xitay köchmenlirining sanini 522 ge yetküzmekchi. Lékin bu san 2005 we 2004 - yilliri junggogha qayturulghan xitay köchmenlirining sanidin yenila köp az.

Wall Street Journal Gézitining eskertishiche, eger bashqa döletler amérika bilen hemkarlashmisa, amérikining qanunsz köchmenler siyasitini orundash nahayiti tes we qiyin'gha toxtaydiken. Klinton hökümiti dewridiki amérika köchmenler idarisining komisari doris méysnir, " eger junggo özining qarishida ching turuwalsa, bizning qilalaydighan amalimiz nahayiti cheklik " deydu. Xelq'ara ehdinamilar boyiche eger bir dölet qanunsiz köchmenlerni dölitige qayturmaqchi bolsa, shu dölet puqralirini qobul qilishi kérek.

Junggoning üzini qachurushi siyasiy panahliq tileydighanlarning köpiyishini keltürüp chiqarmaqta

Doris méysnirning eskertishiche, xitayning köchmenlirini qobul qilishni ret qilishi" xelq'ara qa'ide - nizamlardiki belgilimilerni buzghanliqtur " . Amérika 2001 - we 2002 - yillirida yiligha 5000 junggo puqrasigha siyasiy panahlinish hoquqi bergen bolsimu, bu san kéyinki yillarda aziyishqa bashlidi. Lékin junggo qanunsiz xitay köchmenlirini qayturush mesilisini amérikining xitay üktichilirige, falun'gung, tibet we Uyghurlargha siyasiy panahlinish hoquqi bérish siyasiti bilen baghlap, amérikigha bésim ishletmekte. ‏Lékin chértop buning siyasiy panahlan'ghuchilarni köpeytiwatqanliqini bildürdi. Chértopning eskertishiche, junggoning qanunsiz köchmenlerni ötküzüwélishtin üzini qachurushi siyasiy panahliq tileydighanlarning köpiyishini keltürüp chiqarmaqta. U, " kishiler amérikigha qanunsiz kirip tutulüp qalghandin kéyin, qayturulushni kütüsh jeryanida siyasiy panahliq qanunidin xewer tépip panahliq tilimekchi boluwatidu " dep körsetti.

Lékin junggo hökümiti buning eksiche, amérikining siyasiy panahliq siyasiti qanunsiz köchmenlerni jelp qiliwatidu, dep qarimaqta. Xitay tashqiy ishlarministirliqi bu heqtiki bayanatida, "junggo siyasiy panahliq bérishni bahane qilip, qanunsiz köchmenler mesilisini siyasiylashturush we qosh ölchem ishlitishke qarshi turidu "deydu.

Junggo amérikidin bezi nersilerni ündürüwalmaqchi

Xitay jama'et xewpsizlik ministiri jaw yungkang, emdila axirlashturghan amérika ziyariti jeryanida amérika terep bilen ikki döletning edliye hemkarliqini kücheytishke da'ir bir qatar kélishimler imzalidi. Bu kélishimler ikki dölet köchmenler we tamozhna da'irilirining hemkarliqini kücheytish heqqidiki esletmisini öz ichige alidu.

Amérika tutup turush merkizidiki her bir qanunsiz köchmenning künlikige 95 dollar xejlimekte we qanunsiz xitay köchmenlirige hazirghiche 700 milyon dollar xejlep bolghan. Amérika Uyghur jem'iyiti Uyghur kishilik hoquqi programmisining mudiri alim séytofning qarishiche, junggo hökümiti qanunsiz köchmenlerni amérika bilen sodilishishning kozuri qilip qollanmaqta.

Mey'ami uniwérisitétining siyasiy penler pakultitidiki doktor jin défang, " qanunsiz köchmenler mesiliside teshebbuskar terep junggo " deydu. Uning eskertishiche, "amérika ya junggoning shertlirini qobul qilishi yaki bu köchmenlerning amérikida qélishigha ruxset qilishi kérek" . " Junggo amérikidin bezi nersilerni ündürüwalmaqchi " dep tekitligen jin défang amérika metbu'atlirigha " ular amérikidin güentanamodiki Uyghurlargha érishmekchi yaki teywen we soda mesiliside yol qoyushni qolgha keltürmekchi bolsa kérek " dep körsetti. (Erkin)