Qizil meschit weqesi, pakistan bilen xitay otturisidiki munasiwetlerge selbiy tesir kürsetken


2007.07.16

Pakistan prézidénti perwéz musherrepning, xitay hökümitining bésimi bilen qizil meschitge hujum qilish toghrisida pakistan armiyisige buyruq chüshürgenliki toghrisidiki köz qarashlar barghanséri kücheymekte. Analizchilarning éytishiche, pakistan armiyisining qizil meschitge qarita élip barghan herikiti netijiside, charek esirdin buyan pakistandiki radikal diniy islam guruppiliri bilen pakistan armiyisi otturisida mewjut bolup kelgen hemkarliqmu axirlashqan.

7 Xitay ayal pahishiwazliq bilen shughullan'ghan dep görüge élin'ghan

Pakistan alahide qisimlirining herbiy herikiti bilen axirlashqan qizil meschit weqesi, ikki ittipaqdash dölet hésablan'ghan pakistan bilen xitay otturisidiki munasiwetlerge selbiy tesir kürsetken. Bu weqening tesiri ikki dölet otturisidiki munasiwetlerning yiriklishishi bilenla cheklinip qalmay, ikki dölet xelqlirining bir-birige bolghan köz qarashlirighimu tesir yetküzgen.

Nyuyork waqti gézitining 12‏- iyul küni xewer qilishiche, qizil meschittiki diniy oqughuchilar, islam abattiki bir beden ugilash öyige bésip kirip, bu yerde ishleydighan 7 xitay ayalni pahishiwazliq bilen shughullan'ghan dep görüge alghan mezgilde, xitaydiki tor betliride nurghun kishiler, pakistan we pakistanliqlargha qarita selbiy köz qarashlar bayan qilip, hetta xitay hökümitini pakistan'gha qarshi herbiy heriket élip bérish yaki pakistanni ishghal qilishqa ündigen.

Xitay puqraliri qutulmighiche, pakistan hökümiti bilen resmiy söhbet élip bérilmaydu

Qizil meschittki toqunushlarning, 7 xitay puqrasining qizil meschittiki diniy oqughuchilar teripidin görüge élinishining arqisida bashlighanliqi, pakistan ichki ishlar minstiri aftapxan shérpaw ning xitay ziyaritidin kéyin, pakistan prézidénti perwéz musherrepning qizil meschitni baza qiliwalghan abdulrishit ghazi yétekchilikidiki radikal diniy guruppigha qarshi pozitsiysining téximu qattiqlishishi, pakistandiki nurghun kishilerde bolupmu , diniy qisimlarda pakistan hökümitining qizil meschitge qaratqan herbiy herikitide xitay rehberlirining bésimining tesiri barliqi toghrisida köz qarashlarning otturigha chiqishigha seweb bolghan.

Xewerlerge qarighanda, xitay pakistan hökümitidin her qandaq qilip, qizil meschittiki diniy oqughuchilar teripidin görüge élin'ghan 7 xitay puqrasini qutuldurushni telep qilip, xitay puqraliri qutulmighiche, pakistan hökümiti bilen resmiy söhbet élip bérilmaydighanliqi heqqide pakistan terepni agahlandurghan.

Analizchilar, pakistan armiyisining qizil meschitke qaratqan herbiy herikiti dawamlishiwatqan bir peytte, pakistanning gherbiy shimaliy rayonidiki peshawur shehiride üch xitay puqrasining namelum kishiler teripidin élip bérilghan hujumda öltürülgenlikini qizil meschittiki radikal guruppa bilen munasiwetlik kishlerning üch élish herikiti dep tebirlimekte.

Gerche pakistan da'iriliri deslepte bu hujumning bir bulangchiliq herikiti bolushi mumkinliqini ilgiri sürgen bolsimu, emma axirida, hujumning qizil meschittiki radikal diniy guruppa bilen munasiwetlik kishiler teripidin élip bérilghanliqini jakarlidi.

Bu weqening aldin pilanlan'ghan bir heriket ikenliki bayan qilinmaqta

Xewerlerge qarighanda, bu weqedin kéyin, xitay hökümitining qizil meschittiki diniy oqughuchilarni basturush toghrisida pakistan prézidénti perwéz musherrep üstidiki bésimi téximu kücheygen. Urdu onwérstétining proféssori te'essuf exmetning bayan qilishiche, prézidént musherrep qizil meschitni xitay hökümitining qattiq telipi bilen qorshighan, shuning üchün diniy guruppilar xitay puqralirining hujum nishani qilish arqiliq xitay hökümitidin intiqam alghan.

Siyasiy mulahizichi rawul boslning niyuz biliz gézitide élan qilghan maqaliside , pakistandiki radikal diniy guruppilarning xitaygha bolghan üchmenliki xili burunla bashlan'ghanliqini, 7 xitay puqrasini görüge élish herikitining aldin pilanlan'ghan bir heriket ikenlikini bayan qilmaqta. Uning bayan qilishiche, pakistandiki radikal diniy guruppilar, pakistan ichki ishlar minstiri aftapxan shirpawning xitay ziyariti harpisida xitay puqralirini görüge élish arqiliq, xitayning térrorchiliqqa qarshi hemkarliq xizmet guruppisining yéghinigha tosqunluq qilishqa tirishqan.

Lékin mutexessislerning bildürüshiche, gerche qizil meschittiki diniy radikallar basturulghan bolsimu, emma pakistandiki radikal diniy küchlerni yéghishturush tolimu qéyin bir ish. Ular, peqet islam'abad etrapidiki xitay puqralirining sanining 5000 kishige yitidighanliqini, qizil meschit weqesi sewebidin pakistandiki diniy guruppilarning xitaylargha bolghan üchmenliki kücheygen bir peytte, pakistan hökümitining, xitayning pakistandiki xitay puqraliri we xitay shirketlirining bixeterlikige kapaletlik qilish telipini toluq orundishining nahayitimu qéyin ikenlikini tekitlimekte. (Ömer qanat)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.