Amérika dölet mejlisi xitayning pul siyasiti heqqide ispat bérish yighini ötküzdi

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Xitayning pul nusxisi. < Some US lawmakers charge that Beijing has undervalued its currency by up to 40 percent in order to boost its exports and that this is a key reason for the snowballing bilateral US trade deficit that hit 232 billion dollars in 2006. AFP PHOTO/TEH ENG KOON >

Xitayning xelq puli siyasiti we amérikining xitay bilen bolghan sodidiki qizil reqimi, amérika - xitay munasiwetliride eng qol tutiwatqan négizlik mesililerning biri bolup, bush hökümiti amérika dölet mejlisining sodidiki qizil reqemni tengshesh heqqidiki bésimigha duch kelmekte.

Amérika dölet mejlisi awam palatasi charshenbe küni ispat bérish yighini chaqirip, xitay pul siyasitining amérika karxana sahesi we emgek bazirigha körsitiwatqan tesiri heqqide, amérika maliye ministirliki, soda ministirliki we soda wakaletchi ishxanisidiki yuqiri derijilik emeldarlardin guwahliq aldi.

Amérika - xitay sodisidiki qizil reqem

Charshenbe künki ispat bérish yighini xitay - amérika munasiwetliride eng qol tutiwatqan négizlik mesililerning biri, xitay pulining qimmiti we amérikining xitay bilen bolghan sodidiki qizil reqimi heqqide ötküzüldi.

Bu qétimqi yighinni amérika awam palatasi xam chot komitétining soda guruppisi, pul - mu'amile komitétining pul siyasiti, soda we pen - téxnika guruppisi, énérgiye we soda komitétining soda, mulazimet we istémalchilarni qoghdash guruppisi qatarliq organlar uyushturghan bolup, yighinda bush hökümitidiki yuqiri derijilik emeldarlar, amérika karxana sahesidiki zatlar, we ishchilar wekilliri xitay puli qimmitining amérika karxaniliri we ishchilirigha körsitiwatqan tesiri heqqide toxtaldi.

Amérika xususy karxana sahesidiki iqtisadshunaslarning qarishiche, amérika soda qizil reqimining köpiyip kétishige xitay sewebchi bolmaqta. Amérikidiki pétérson xelq'ara iqtisad institutining dréktori fréd bérgstén, xitay xelq pulining qimmitini töwen tutup, " bashqa döletlerge ishsizliqni éksport qiliwatidu," dep körsetti.

Xitayning pul siyasiti amérika uchun adil bolmaywatidu

Bérgsténning eskertishiche, sodidiki passip balanisni qedemmu - qedem tengshesh üchün, xelq puli qimmitini bashqa pullargha nisbeten az dégende % 15 östürüshke toghra kélidu. Bu dégenlik xelq pulining dollargha sundurghandiki qimmiti% 35 östi, dégenliktur. Lékin bush hökümitining mu'awin yardemchi ministiri mark sobélning eskertishiche, xelq pulining qimmiti östürülgen teqdirdimu, bu amérikining xitay bilen bolghan sodidiki qizil reqimini azaytishqa chong tesir körsetmesliki mümkin, dep qaraydighanliqini, lékin xitayning xelq puli siyasiti yenila amérika - xitay iqtisadi munasiwitidiki muhim mesililerning biri, hisaplinidighanliqini bildürdi.

Mark sobél, "peqet xelq pulining qimmitini östürüsh bilenla amérika-xitay arisidiki soda qizil reqimini zor derijide azaytqili bolmaydu shundaqla xitay iqtisadidiki gheyri normal ehwallarni tüzetkili bolmaydu. Xitayning zor soda aktip balanisigha ige bolushidiki tüpki seweb xitay iqtisadining qurulmisi bilen munasiwetlik bolup, bu yalghuz pul siyasiti bilen munasiwetlik emes. Xitay iqtisadini éksportqa tayinip emes, istimalgha tayinip kücheytish yolida tertipke sélish kérek,"dep körsetti.

Amérika, xitayning tutqan yoli uchun jazalash tedbirliri qollinidighanlighini bildürdi

Mark sobélning eskertishiche, xitay pulning qimmitini tedriji qoyuwétishni siyaset nishani qilghan bolsimu, lékin amérika we yer shari iqtisadigha nisbeten xitay da'irilirining qedimi yenila asta bolup, xitay rehberlirining pulni qoyuwétish qedimi bek téz bolup ketse, xeterlik, dep qaraydighanliqini, lékin amérika maliye ministiri pa'ulson, xitayning qedimi bek asti bolup ketse, buning xetiri téximu chong bolidu, dep agahlanduriwatqanliqini bildürdi.

Amérikining mu'awin yardemchi soda ministiri stéw kléys, yighinda guwahliq bergen bush hökümitidiki yuqiri derijilik emeldarlarning biri. U, soda ministirliki sodida adaletsiz qoshumche yardem puli bérilse jazalash tedbiri qollinidighanliqi, lékin xitayning xelq puli siyasiti qoshumche yardem puli katigoriyisige élinmighanliqini tekitlidi. Uning eskertishiche, xitay hökümiti déhqanchiliq mehsulatliridin tartip polat tömürgiche karxanilargha oxshimighan usullar bilen qoshumche yardem puli bermekte shundaqla bu xil qoshumche yardem puli xitaydin amérikigha éksport qilin'ghan tawarlarni adaletsiz riqabet üstünliki bilen teminlimekte.

Stéw kléys," hökümetning karxanilarni qoshumche yardem puli bilen teminlishi, towar mehsulatlirining erkin almishishigha tosqunluq qilip, amérika karxaniliri we yershari soda bazirigha selbiy tesir körsetti. Amérika karxaniliri, ishchilar we déhqanliri dunyaning bashqa her qandaq yéridiki kishiler bilen riqabetleshse bolidu. Lékin biz ularni öz dölitidiki karxanilarni her xil qoshumche yardem puli bilen teminleydighan chet'el hökümetliri bilen riqabetlishishi kérek, dep qarimaymiz," deydu.

Amérika dölet mejlisidiki bezi ezalar, xelq pulining qimmitini töwen bahada tutush qoshumche yardem puli bérishning bir xil shekli, dep qarisimu, lékin kléys, bush hökümitining buni qoshumche yardem puli, dep qarimighanliqini bildürdi. Kléysning eskertishiche, amérika soda ministirliki buningdin kéyin xitayning karxanilargha qoshumche yardem puli bérish qilmishini qet'iy jazalaydiken.

Amérika soda wakaletchisi ishxanisining yardemchi wekili den brinza, yighinda xitayning dunya soda teshkilatigha eza bolup kirgendin buyan, üstige alghan mejburiyitini ijra qilish xatiriside yaxshi we yaman terepliri barliqini bildürdi. Uning eskertishiche, amérika xitay bilen bolghan munasiwette ikki xil usulni qollanmaqta. Biri, mesililerni mümkin bar söhbet bilen hel qilish. Yene biri, dunya soda teshkilatining alaqidar organlirini ishqa sélishtur. (Erkin)