Amérika : Uyghur qizlarni ichkirige mejburiy yötkesh adem etkeschilikining bir türi
2007.06.28

Uyghur aptonom rayonida yerlik da'irilerning Uyghur qizlarni ularning raziliqisiz, mejburiy wastilar bilen ichkiridiki xitay karxanilirida heqsiz yaki nahayiti az ma'ash bilen ishleshke yötkesh herikiti xelq'ara jem'iyetning diqqitini qozghap, amérika hökümiti Uyghur qizlar mesilisige inkas qayturdi. Amérika hökümet emeldarlirining eskertishiche, eger Uyghur qizlar ularning raziliqisiz mewjüt shertlerde ishleshke mejburlan'ghan bolsa, bu adem etkeschilikining bir türidur.
Uyghurlar qizlarni yötkesh adem etkeschilikige kiremdu ?
Közetküchiler, yerlik da'irilerning Uyghur qizlarni ularning raziliqisiz, mejburiy wastilar, tehdit we gheyri resmiy yollar bilen ichkiridiki xitay karxanilirida ishleshke mejburlash herikiti, adem etkeschilikige kiremdu ? dégen mesile, 2008 - yili olimpik musabiqisi ötküzmekchi boluwatqan xitayning aldimizdiki künlerde xéli béshini aghritidighan bir mesile bolup qalidighanliqini bildürmekte. Chünki bu mesile Uyghurlarda jiddiy endishe tughdurghan mesile bolupla qalmay, amérika hökümiti inkas bildürüshke tégishlik, dep qaraydighan bir mesilige aylandi.
Amérika tashqiy ishlar ministirliqi adem etkeschilikige qarshi turush we közitish idarisining bashliqi, bash elchi mark logan, Uyghurlarning adem etkeschilik qilmishining ziyankeshlikige uchrawatqanliqini eskertip, Uyghur qizlarni mewjüt shertler bilen ichkiri ölkilerde ishleshke mejburiy yötkesh herikiti rast bolsa, bu adem etkeschilik qilmishigha yatidighanliqini bildürdi.
Sherqiy asiya ellirini ziyaret qiliwatqan bash elchi mark lagon, bu sözlerni jüme küni istansimizning xongkongdiki muxbiri, radi'omiz Uyghur bölümi shinjangdiki nahiye we yéza derijilik yerlik da'iriler Uyghur qizlarni nahayiti az ma'ash bilen ichkiride ishleshke mejburlighanliqini, buni ret qilghan ata- anilar hashargha tutuluwatqanliqini pash qildi. Igileshke qarighanda qizlarni qoldin - qolgha ötküzidighan ehwallar yüz bergen. Amérika buni adem etkeschiliki qatarida köremdu ? dep sorighanda tekitlidi.
Mark lagon : bu mesile adem etkeschilikige kiridu
Mark lagon, "eger bu siz teswirligendek rast bolsa, bu mesile nahayiti éniqki , adem etkeschilikige kiridu. Xitay hökümiti tibet we shinjangda medeniyet we milliy kimlikini basturush siyasitini yolgha qoyuwatidu. Biz shinjangning her qaysi jaylirida kishiler adem etkeschilikining ziyankeshlikige uchrawatqanliqi heqqidiki xewerlerni éliwatimiz. Mana bu bizning xitayni adem etkeschilikide küzütilidighan döletler tizimlikige kirgüzüshimizdiki muhim seweblerning biri " dep körsetti.
Uyghur aptonom rayonining yeken nahiyisidiki yerlik da'iriler yéqinda radi'omizgha bu nahiyidiki Uyghur qizlarning ichkirige mejburiy yolgha sélin'ghanliqini, ularning ish tépishigha otturidiki dellallar kapaletlik qilidighanliqini we qéchip chiqqanlarning ata - anisi hashargha tutulghanliqini bildürgen idi. Uyghur qizlar mesilisi shenshide kishilerni qullar emgikige salghan " qara xumdan" weqesi xitay we dunyada zil - zili'e qozghighan shundaqla xitay hökümiti memliket miqyasida "qanunsiz emgekke sélishqa " qarshi heriket qozghaydighanliqini jakarlighan mezgilge toghra keldi.
Amérika qizlar mesilisining rast - yalghanliqini soraydu
Xongkongdiki muxbirimiz amérika hökümitining Uyghur qizlarni mejburiy emgekke sélish weqeside néme ishlarni qilmaqchi boluwatqanliqini sorighanda, bash elchi mark logan, xitay hökümiti bilen bu toghrisida sözlishidighanliqini bildürdi. U, " adem etkeschiliki bizning xitay bilen bolghan keng da'irilik söhbitimizdiki qanun bilen idare qilish, xiyanetchilikke qarshi turush, kishilik hoquqni yaxshilash qatarliq mesililer qatarida otturigha qoyudighan jiddiy mesile. Biz yene, shinjangdiki xelqlerning adem etkeschilikige duch kélish mesilisining rast - yalghanliqini soraymiz " deydu.
Xongkongdiki xitay chong quruqluqida tarqitilidighan metbu'atlarning xewirige qarighanda Uyghurlar, bolupmu Uyghur balilar adem etkeschilirining jiddiy xrisigha duch kelmekte. Xitay xelq ishlar ministirliqi, xitayda Uyghurlarning nopusi xitay omumi nopusining 77.0 Pirsentini igilisimu, lékin adem bidiklirining ziyankeshlikige uchrighuchi Uyghur balilar, omumi ziyankeshlikke uchrighuchi balilarning % 13 ni igileydighanliqini bildürmekte. Shinjang ijtima'iy penler akadémiyisi bu heqtiki bir tekshürüsh doklatida Uyghur aptonom rayonidin ichkirige apirip sétilghan tizimliktiki balilar 4000 gha yétidighanliqini, buning % 90 ni Uyghurlar igileydighanliqini ilgiri sürgen.
A u j : bu bir teshkillik adem etkeschiliki
Amérika Uyghur jem'iyitining bash katipi alim séyt, Uyghur balilar we qizlar mesilisi xelq'ara jem'iyet jiddiy köngül bölüshke tégishlik éghir mesile, dep körsetti. Lékin Uyghur aptonom rayonidiki yerlik da'iriler Uyghur qizlarni ichkirige yötkeshning, ularni assimiliyatsiye qilish emes, belki ularning iqtisadi ehwalini yaxshilash " hüner öginish" ige yardemchi bolushni meqset qilghanliqini ilgiri sürmekte. Rayondiki resmiy metbu'atlar bolsa Uyghur qizlarning ichkiride nahayiti rahet xizmet qiliwatqanliqini, "hüner öginiwatqan" liqini we a'ilisige iqtisadi yardemde boluwatqanliqini keng - kölemde yéziwatidu.
Amérika tashqiy ishlar ministirliqi yéqinda élan qilghan yer shari " adem etkeschilik sodisining ehwali heqqidiki doklati"da, xitayni 2 - derijilik küzütilidighan döletler tizimlikige kirgüzüp, xitay yer shari adem etkeschilik sodisining menbesi bolupla qalmay, adem etkeschilik sodisining axirqi békiti, dep tekitligen idi. (Erkin)
Munasiwetlik maqalilar
- Éshinchi emgek küchliri dep qaralghan Uyghur qizliri nime üchün öz yurtlirigha ishqa orunlashturulmaydu?
- 2000 Qizni öz yurtigha ishqa orunlashturush bilen xelqning naraziliqini peseytkili bolamdu?
- Xitay ölkilirige ishlemchilikke yötkiliwatqan Uyghur qizlarning qanuniy heq - hoquqigha kim kapaletlik qilidu?
- Xitayda bala qullar heqqide chiqqan yéngi naxsha
- Halaketke duch kelgen Uyghurlar
- Ashkarilan'ghan sirlar - yerkendin xitay ölkilirige yötkelgen qizlarning heqiqiy ehwali (2)
- Kommunist xitay hökümitining Uyghurlarni öz yurtidin yötkep qul qilish mesilisi heqqide Uyghur ziyaliylirining mulahizisi
- Ashkarilan'ghan sirlar - yerkendin xitay ölkilirige yötkelgen Uyghur qizlarning heqiqiy ehwali(1)
- Xitay ölkiliridiki zawutlargha orunlashturulghan qizlar qandaq aqiwetlerge duch kelmekte
- Adil siz qeyerde?
- Amérika xitayni adem etkeschilik sodisi éghir döletler tizimlikige kirgüzdi
- Shinjang iqtisad gézitining Uyghur muxbiri alinur bilen söhbet (2)