Ashkarilan'ghan sirlar - yerkendin xitay ölkilirige yötkelgen Uyghur qizlarning heqiqiy ehwali(1)

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Yéqindin béri Uyghur aptonom rayonidiki tor betliride jenubiy Uyghur élidiki wilayetlerdin ichkiride "hüner" öginishke yötkep apirilghan qizlarning teqdiri toghrisida munazire élip bérilmaqta. Bu munazire bolupmu yéqinda yeken nahiyisidin ichkirige apirilip u yerdin qéchip chiqqan qizlar bilen élip bérilghan ziyaret xatirisi bir Uyghurche bir tor bette élan qilin'ghandin kéyin, téximu ewjige chiqti.

Bu weqe xitayning shenshi ölkiside yüz bergen " qara xumdan weqesi" bilen oxshash mezgilge toghra kelgenliki üchün , Uyghur jem'iyitidiki nurghun kishilerde ichkirige"hüner öginish" we"xizmetke orunlashturush" wedisi bilen yötkelgen bu qizlarning heqiqiy ehwaligha alahide qiziqish qozghimaqta.

Ichkiridin qéchip chiqqan yerkentlik qizlar ziyaret xatiriside, ichkirige yéza we kent bashliqlirining mejburlishida amalsiz barghanliqini, da'irilerning zor wedilerni bérip yolgha salghanliqini, lékin ichkirige barghandin kéyin künige 17 sa'et emgekke sélin'ghanliqini, késel bolup qalsa kari bolmayla qalmay, til - haqaretke uchrighanliqini we ma'ash bérilmigenlikini bildürdi. Uyghurche tor betliride yerkentlik qizlarning heqiqiy ehwali pash qilin'ghandin kéyin, biz bu qizlarning yurtidiki yerlik da'iriler we a'ilisidikilerni ziyaret qilip, ularning ichkirige mejburiy élip bérilishidiki pilan we meqsetni igileshke tirishtuq.

Yerkentlik Uyghur qizlar zadi qeyerde ishlimekchi idi?

Xitayning ichkiri ölkisidin qéchip chiqqan 5 neper Uyghur qiz, bu yil 3 - ayda yeken nahiyisi kachung yézisidiki113 neper Uyghur qiz we yeken nahiye baziridiki 100 neper qiz bilen birge ichkirige qarap yolgha chiqqanda, xitayning sendung ölkisi xeyyang shehiridiki bir fabrikida ishligili baridighanliqini bilmeytti.

Yerkentlik da'iriler bolsa 3 - ayning 28 - küni 213 neper qizni özige xudaberdi, dep at qoyuwalghan xu changwéy isimlik bir natonush xitaygha amanetke bergen bolup, xu changwéy qizlarni aldi bilen jéjyang ölkisining xangju shehirige élip baratti we bu yerde qizlarni sendungning xeyyang shehiridiki bir fabrikining lyu pemililik xojayinigha ötküzüp béretti.

Yéza kadirliri déhqan qizlirigha nimishqa bésim ishletti ?

Qéchip chiqqan 5 neper Uyghur qizning ichidiki patigül yunus bilen patime séiytlar Uyghur aptonom rayonidiki bir tor bétide élan qilin'ghan ziyaret xatiriside, xeyyangdiki fabrikida ishlewatqan yerkentlik qizlarning ichkirige mejburiy élip bérilghanliqini, yéza rehberlirining nopusini yighiwélip," "chiqmisanglar nopusinglarni bermeymiz ", "chiqmighanlargha toy xéti bérilmeydu" we " öyünglarni chéqip tüzliwétimiz " dégen tehditi astida yolgha chiqqanliqini bildürdi.

Bu munasiwet bilen yeken nahiye kachung yézisining 9 - kent bashliqi awut héyt ichkiridiki qizlar heqqide ziyaritimizni qobul qildi.

Uyghur qizliri " qara xumdan weqesi" ge duch kéliwatamdu ?

Nöwette qéchip chiqqan bir qisim qizlar yürtigha qaytishtin qorqup ürümchide möküp yürmekte iken. Bu weqe shenshidiki qara xumdan weqesi xitayning memliket ichi we sirtida zor ghula -ghula qozghawatqan bir mezgilge toghra keldi.

Xitay bash ministiri, charshenbe küni xitay dölet kabintining yighinida shenshidiki weqeni " bu jinayi guruhlarning qanunsiz adem ishlitish mesilisi bolupla qalmay, kishilerni görüge éliwélish, kishilik erkinliktin mehrum qilish, mejburiy emgekke sélish, balilarni ishlitish we qesten yarilandurup kishilerning ölümige sewebchi bolush weqesi " dep teripligen.

Xewerlerde ichkirige ewetilgen qizlar arisida 14 - 15 yashlardiki toluqsiz mektepni püttürmigen qizlarning barliqi bildürülmekte. (Erkin)