Uyghur élide qosh til sinipliri hessilep köpeytilmekte

• Muxbirimiz gülchéhrening bu heqtiki melumati
• Download story audio

Uyghur éli hökümet torining élan qilghan xewiridin ashkarilinishiche, Uyghur élide qosh til siniplirining köplep échilishigha egiship mushu alte yil jeryanidila qosh til siniplirida oquwatqan oqughuchilar sani 50 hesse köpeygen.

Qosh til ma'aripi yézilarghiche omumlashturulmaqta

Uyghur élide tunji qosh til tejribe sinipi 1995 - yili tejribe otturida sinaq teriqide échilghandin kéyin, bu xil xitay tilini asas qilghan ma'arip sheklidiki qosh til sinipi hazir pütün aptonom rayonining her bir sheher, nahiye yéza ‏- kentliridiki ottura‏, bashlan'ghuch mekteplerde omumlashturulmaqta. Uyghur we bashqa az sanliq millet mekteplirini xitay mektepliri bilen birleshtürüsh 2000 ‏- yili bashlan'ghan bolsa, hazir bu xildiki birleshtürülgen mektepler sani 707 ge yetken. Qeshqer sheherlik 10 - bashlan'ghuch mektepning bir qosh til sinipida oqughuchilar sani yüzdin ashidiken. Ottura hemde bashlan'ghuch mekteplerde tesis qiliniwatqan qosh til sinipliri hessilep köpeytilmekte. Bu heqte élan qilin'ghan statistikiliq melumatlargha asaslan'ghanda 2004 - yili 946 qosh til sinipliri échilghan bolsa, bir yildin kéyin yeni 2005 - yili 3460 qa yetken. Xitay hökümitining pilani boyiche mushu yilning axirighiche Uyghur élidiki barliq bashlan'ghuch mektepler birleshtürülmekchi. Yeni bu yilning axirghiche sap Uyghur tilida ma'arip élip baridighan bashlan'ghuch mektepler qalmaydu.

Xitay hökümet torida bérilgen xewerde xitay hökümiti "deslep bashlan'ghuch mekteplerge kirish aldidiki teyyarliq sinip hemde baghcha ma'aripini qosh tillashturush emelge ashurulsa, bashlan'ghuch hemde ottura mekteplerni xitaychilashturush özlikidin ishqa ashidu" dep körsetken.

Nöwette xitay da'iriliri buninggha munasip halda teyyarliq sinip we baghcha ma'aripini qosh tillashturushqa tutush qilghan bolup, kéyinki besh yilda buning üchün xitay hökümiti 430 milyon yü'en meblegh ajritip xitayche oqutquchilar sipini kücheytidiken. Bu yilning özidila qosh tilliq teyyarliq sinip hemde qosh tilliq baghchilirigha 52 minggha yéqin balilar qobul qilin'ghan. Kéyinki töt yilda bu xil siniplargha 258 mingdin artuq oqughuchi qobul qilishni ishqa ashurush pilanlan'ghan. Yeni - 2010 yiligha barghanda oqush yéshigha toshmighan sebiylerning qosh til teyyarliq siniplirigha qobul qilish nisbiti 85% ke yetküzülidiken.

Uyghurlarning inkasi

Xitay hökümitining Uyghur éli ma'aripini barghanche xitaylashturishi shundaqla qosh til ma'aripi namidiki siyasetlirini barghanche téz hem kücheytip élip bérishi bilen Uyghur ata ‏- anilar balilirini xitaychida yaki qosh til siniplirida oqutushqa mejbur boluwatqan bolsimu, emma balilarning xitayche ma'aripni qobul qilghandin kéyinki til, medeniyet qobul qilishi bilen pisxikisidimu özgirishler boluwatqanliqi ata- anilarni endishige salghan.

Xitay kommunist partiyisining Uyghur aptonum rayonigha qoyghan sékrétari wang lichü'en ilgiri ma'aripni xitaychilashturushning zörüriyiti heqqide" Uyghur we bashqa az sanliq millet tilliri hazirgha pen téxnika tereqqiyatigha yétishelmeydu" dégendek ilmiyliktin chetnigen sepsetisini otturgha qoyghan idi.

Xitay hökümitining Uyghur élide ma'aripni xitaychilashturush qedimini téz sür'ette dawamlashturüshi chet'ellerdiki Uyghur ziyaliyliri hemde Uyghur pa'aliyetchilirining naraziliqini ashurmaqta, ular xitay hökümitining Uyghur ma'aripini xitaychilashturushni "Uyghur ewladlirini til we medeniyet jehettin assimilyatsiye qilishni meqset qilghan "heriket dep eyiblimekte.

Bu heqtiki tepsili melumatlarni, muxbirimiz gülchéhredin anglang.