Uyghur élide xitay tilida sözlesh teshwiqati téximu kücheytilmekte

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Uyghur élidin bérilgen xewerdin melum bolushiche, hazir mezkur jayda xitay tilida sözlesh teshwiqati téximu kücheytilishke bashlighan. Mesilen, yéqinda axirlashqan xitay tilida sözlesh tunji qétimliq musabiqisige qatnashqan 5 yashtin 15 yashqiche bolghan her millet ösmürler sani 40 minggha yetken . Xitay da'iriliri bu qétimqi musabiqige qatnashqanlar arisida, 30 neper balini "qosh tilliq ilghar bala" dep mukapatlighan shundaqla ularning ata ‏-aniliri we ustazlirinimu teng bir waqitta mukapatlap, mezkur jeryanni herqaysi téléwiziye we radi'olarda keng teshwiq qilghan.

Bir milletning til we medeniyitige bolghan ochuq -ashkara tajawuz qilghanliq

Chet'ellerdiki xitay we Uyghur ziyaliyliri bu xil ehwalgha qattiq inkas bildürmekte hemde bu heqtiki teshwiqatning künséri küchiyiwatqanliqidin endishe qilmaqta. Washin'gtondiki xitay uchur merkizining mes'uli wu xungda ependi xitay hökümitining Uyghur élide yürgüzüwatqan atalmish qosh tilliq siyasitini "bir milletning til we medeniyitige bolghan ochuq -ashkara tajawuz qilish siyasiti" dep körsetti:

"Menche bu bir milletning til we medeniyitige bolghan ochuq ‏- ashkara tajawuzchiliq qilish herikiti, Uyghurlar meyli til edebiyat jehette bolsun yaki tarix we medeniyet jehette bolsun , zor bayliqqa ige bir millet. Elwette bir millet yene bir milletning tilini ögense, buning hich bir yamini yoq. Lékin bu yerdiki mesile undaq addi emes. Xitay hökümitining Uyghur élide atalmish qosh tilliq ma'aripini yürgüzüshidiki meqsiti bu milletning til we medeniyitini rawajlandurush emes, belki uni pütünley yoq qilish, ularning pütün örp‏-aditini xitaylashturush. Qarimaqta xitay tili öginishte héchqandaq mejburlash ehwal yoqtek turghini bilen, emeliyette hemme ish pütünley kommunist xitay hökümetning siyasiy bésimi tüpeylidin yüz bermekte. Eger mushu péti dawamlishidighan bolsa, uzun'gha qalmay , Uyghur millitimu xuddi eyni chaghdiki manju millitige we hazirqi mongghul millitige oxshash pütünley xitayliship kétidu. Xitay hökümitining bundaq qilishi millet tereqqiyati prinsipigha uyghun emes, eksiche, kishilik hoquqqa xilapliq qilishtin ibaret birxil jinayet. Yene 50 yaki 100 yildin kéyin, Uyghur millitining öz medeniyitini yenila saqlap turalishi bir mesilige aylinidu. Asta -asta peqet kiyinishi Uyghurche milliy pason bolup, bir ikki éghiz Uyghur tilida söz qilalaydighan lékin bashqa jehette pütünley xitaylashqan bir milletke aylinip qélishi mumkin. Bu bekmu qorqunchluq bir ehwal. Uyghurlar bundaq bolup qélishqa hergiz yol qoymasliqi kérek. Chünki bu kommunist xitayning zorawanliq tüzümining éniq ipadisidur. Herqandaq millet bundaq bolushqa qet'iy qarshi turush kérek"

Uyghurlarning inkasliri

Dunya Uyghur qurultiyining ma'arip bölümi mes'uli alimjan ependi qosh tilliq ma'aripning Uyghur élide yildin ‏- yilgha küchiyip kétiwatqanliqini, bolupmu yéqinqi yillardin buyan xitay hökümitining bu heqte ishlitiwatqan türlük héle ‏- mikirlirini pash qildi.

Alimjan ependi söhbet jeryanida yene, mezkur teshkilatning chet'ellerdiki Uyghur perzentlirining öz ana tilini öginishige purset yaritip bériwatqanliqini melum qilip" weten sirtidiki Uyghur ösmürliri öz ana tili we öz dini étiqadini öginish pursitige érishiwatqan shara'it astida, weten ichidiki yeni öz ana tupriqida yashawatqan Uyghur perzentliri bu heq hoquqtin tamamen mehrum qilinmaqta" dep körsetti:

Amérikida yashawatqan Uyghur ziyaliysi qahar barat ependi xitay hökümitining Uyghur élide yürgüzüwatqan bu xil qosh tilliq ma'arip mesilisi heqqide toxtaldi.