Dunya sehiye teshkilati yéngi bayqalghan qush zukimi wirusi heqqide xitayni tenqidlidi

• Muxbirimiz méhribanning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Amérika birleshme agéntliqining charshenbe küni élan qilghan xewiridin melum bolushiche, dunya sehiye teshkilatining béyjingda turushluq bayanatchisi xitay yéza igilik ministirliqini qush zukimi wirusi mesilisi heqqide dunya sehiye teshkilati bilen hemkarlashmighanliqi üchün qattiq tenqidligen.

Xewerde éytilishiche, birxil "fujyen H5N1"dep atalghan qush zukimi wirusining xitayda mewjut bolup turuwatqanliqigha bir yildin ashqan. Lékin xitay da'irliri bu xil qush zukimi wirusining xitayda mewjut ikenlikini bilip turupmu uni yoshurup, dunya sehiye teshkilatigha melum qilmighan.

Radi'omizning ziyaritini qobul qilghan dunya sehiye teshkilatining béyjingda turushluq ishxana mes'uli bu heqte toxtilip mundaq dédi:

"Atalmish birxil 'fujyen H5N1' namliq bu xil qush zukimi wirusining xitayda mewjut bolup turghinigha bir yildin ashqan hemde bu xil wirusning tarqilish derijisimu barghanséri chongiyishqa bashlighan. Bu xil wirusning mewjut ikenlikini bir qisim tetqiqat doklatliridin séziwalghili bolidu. Biz xitay yéza igilik ministirliqining bu xil wirusning mewjut ikenlikidin toluq xewerdar ikenlikini hemde ularda bu heqtiki bir qisim matériyallarning barliqini késip éytalmisaqmu, xitay yéza igilik ministirliqida haywanatlarni nazaret qilish we tekshürüsh séstimsi barliqini bilimiz. Ular bu xil nazaret qilish sistémisi arqiliq bu xil qush zukimi wirusining mewjut ikenlikini alliburun bayqap bolghan. Biz bultur yil axiridila xitay yéza igilik ministirliqidin bu xil wirus ülgisini bizge yetküzüp bérishni telep qilghan iduq, lékin ular ta hazirghiche bu heqte biz bilen alaqilashmidi we bu heqtiki uchurlardin ortaq behriman bolushni xalimidi. Biz yenila xitay yéza igilik ministirliqining biz bilen yéqindin hemkarlishishini ümid qilimiz. Biz ularning nazaret qilish we tekshürüsh sistémisining zadi qandaq ikenlikidin xewerdar bolushimiz kérek. Eger bu xil tekshürüsh sistémisi yéngi türdiki késel mikrobini bayqash iqtidarigha ige bolmisa, undaqta uning tekshürüsh küchini yaxshilashqa tirishishimiz kérek ".

Ziyaritimizni qobul qilghan dunya sehiye teshkilatining béyjingda turushluq bu bayanatchisi söhbet jeryanida yene, özining xitay da'irlirining dunya sehiye teshkilatidin késel wirusining mewjut ikenlikini yoshurghanliqidin intayin heyran ikenlikini bildürdi:

"Men xitay yéza igilik ministérliqining néme üchün biz din késel mikrobining barliqini yoshuruwatqanliqini peqetla chüshinelmeywatimen. Lékin shundaqtimu men yenila xitay da'irilirining bu heqte biz bilen ortaq hemkarlishishini ümid qilimen. Men yene, xitay hökümitidin peqet dunya sehiye teshkilati bilenla emes, belki birleshken döletler teshkilatining haywanatlar sehiye bölümi bilenmu biwaste söhbette bolushini ümid qilimen. Mushundaq qilghandila dunyaning xitaygha bolghan chüshenchisi éniq bolup, heqiqiy ehwaldin xewerdar bolalaydu ".

Dunya sehiye teshkilatining melum qilishiche, xitay da'iriliri qush zukimi wirusi mesiliside, 2004 ‏- yilidin buyan, dunya sehiye teshkilati bilen alaqilashmighan. Tetqiqat netijiliridin melum bolushiche, "fujyen H5N1"namliq bu xil qush zukimi wirusi hazirning özide xongkong, la'us, malayshiya we tayland qatarliq döletlerge tarqilip bolghan. Dunya sehiye teshkilatining béyjingdiki ishxanisi herqaysi döletlerdin intayin hushyar bolup, bu xil qush zukimi wirusidin saqlinishni telep qilmaqta. (Méhriban)