Rabiye qadir yawropadiki ziyaritini axirlashturup amérikigha qaytip keldi

• Muxbirimiz erkinning bu heqtiki melumati
• Download story audio

Rabiye xanim lyuksémborg libirallar partiyisining parlamént ezasi, sabiq lyuksémborg tashqi ishlar ministiri charlis göréns (ongda) bilen. RFA

Uyghur kishilik hoquqi we démokratiye herikitining rehbiri rabiye qadir, seyshenbe küni 3 heptilik yawropa sepirini axirlashturup, shu küni washin'gton'gha qaytip keldi.

Rabiye qadirning yawropa sepirining eng axirqi békiti lyuksémborg bolup, uning lyuksémborgdiki ziyariti 23 we 24 - öktebirlerde élip bérildi. Rabiye xanim bu jeryanda lyuksémborg parlaménti we tashqi ishlar ministirlikidiki da'iriler bilen söhbet élip bardi.

Bizning xitay bilen jidelleshkimiz yoq

Rabiye qadir lyuksémborg parlamént ezaliri bilen söhbetke olturghanda sözini " méning xitay hökümiti bilen arazilishish niyitim yoq idi, hazirmu ular bilen arazilishish niyitim yoq. Men peqet xitay hökümitidin özimizning kishilik hoquqinila telep qildim," dep bashlidi. Rabiye qadir xanim mundaq deydu : " xelqim hoquq azabigha duch keldi, köchmenler dolqunigha düch keldi, munbet yerler xitay köchmenlirige élip bérildi, pul tapidighan tijaretler, memuriy idare - organlar xitaylargha bérildi, xelqimning yéri türmilerdin orun élish we namratliqta qaldurulush boldi.

Lyuksémborg Uyghurlar mesilisige köngül bölidu

Söhbet jeryanida lyuksémborg libirallar partiyisining parlamént ezasi, sabiq lyuksémborg tashqi ishlar ministiri charlis göréns, xitay hökümiti teripidin öltürülgen siyasi mehbuslargha qayghuridighanliqini eskertti. Charlis göréns rabiye qadir xanim otturigha qoyghan teleplerge jawaben, "biz siz otturigha qoyghan pikirlerge qoshulimiz shundaqla biz tilekliringizni yawropa ittipaqi qatarliq munasiwetlik sorunlarda otturigha qoyimiz", dep körsetti.

Xelqim hoquq azabigha duch keldi, köchmenler dolqunigha düch keldi, munbet yerler xitay köchmenlirige élip bérildi, pul tapidighan tijaretler, memuriy idare - organlar xitaylargha bérildi, xelqimning yéri türmilerdin orun élish we namratliqta qaldurulush boldi.

Rabiye qadir söhbet jeryanida lyuksémborg da'irilirining Uyghur kishilik hoquqi weziyitige köngül bölüshini telep qilip, bezi teleplerni otturigha qoyghan. Körüshüsh jeryanida parlamént ezasi charlis göréns, rabiye qadirgha Uyghurlarning mesilisini xitay bilen söhbet élip barghanda otturigha qoyudighanliqini bildürdi. U, " kishilik hoquq kürishingizni dawamlashturushingizgha tilekdashmen. Biz siz otturigha qoyghan mesililerni xitay hökümiti bilen uchrashqanda otturigha qoyimiz," dep körsetti.

Léndi ér: musapirlar mesilisini oylishimiz

Söhbet arisida lyuksémborg sotsiyalistlar partiyisining parlamént ezasi, léydi ér xanim, Uyghur musapirlar mesilisi toghrisida lyuksémborg hökümiti bilen sözlishidighanliqini bildürdi. U, "lyuksémborg hökümiti musapirlar mesilisini toghra bir terep qilidu, dep oylaymen. Biz bu mesilini hökümetke yetküzeyli, men bu mesilini hökümetke yetküzüshke söz bérimen," dédi.

Rabiye qadir, lyuksémborg parlamént ezalirigha Uyghur musapirlirining ehwalini tonushturup, dunyaning her qaysi jaylirida bash panahsiz éqip yürgen Uyghur musapirlardin bolmidi dégende besh kishini bolsimu lyuksémborgqa qobul qilishni telep qilghan. Rabiye qadir, lyumsimburg tashqi ishlar ministirlikidiki emeldarlar bilen uchrashqanda bu mesilini otturigha qoyghan bolsimu, emma ular buninggha derhal jawab bérelmeydighanliqini bildürgen.

Rabiye qadir : tibetler bilen hemkarlishiwatimiz

Lyuksimburg gherbiy yawropadiki fransiye, bélgiye we gérmaniye qatarliq döletler bilen chigrilinidighan kichik bir kinezlik. Omumi nupusi 430 ming etrapidiki kinezlikning térritoriye uzunluqi 82 kilométir, kengliki 30 kilométir kélidu. Igiliki bankichilik we pul - mu'amile kespini asas qilghan.

Söhbet jeryanida parlamént ezasi léndi ér xanim, Uyghurlar bilen tibet qatarliq bashqa étnik milletlerning hemkarliq ehwalini soridi. Rabiye qadir léndi érning su'aligha jawaben, " tibetler bilen hemkarliqimiz bar. Yéqinda dalay lama bilen washin'gtonda bir qanche ming kishilik yighinimiz ötküzülmekchi," dep körsetti.

Lyuksémborg hökümiti: ölüm jazasi we pilanliq tughut siyasiti qobul qilinmaydu

Lyuksémborg parlamént ezaliri bilen élip bérilghan söhbettin kéyin, shu küni rabiye qadir lyuksémborg tashqi ishlar ministirlikidiki emeldarlar bilen söhbet élip bardi. Söhbetke muxbirlarning kirishi ruxset qilinmidi. Emma söhbettin kéyin rabiye qadirning eskertishiche, u Uyghurlarning kishilik hoquqi weziyitini tonushturush bilen birge, lyuksémborg parlaméntida otturigha qoyghan teleplerni yene tekitligen. Rabiye qadiruning eskertishiche, gerche lyuksémborg tashqi ishlar ministirlikidiki emeldarlar besh neper Uyghur musapirni qobul qilish telipige derhal jawab bérelmeydighanliqini bildürgen bolsimu, emma Uyghurlarning kishilik hoquqi weziyitige diqqet qiliwatqanliqini, bolupmu siyasi mehbuslargha ölüm jazasi bérish we pilanliq tughut siyasiti qobul qilinmaydighanliqini tekitligen.

Lyuksémborg sadasi : xelqining hoquqi yolida atlan'ghan ayal

Rabiye qadir düshenbe küni lyuksémborg parlaménti we tashqi ishlar ministirlikidiki da'iriler bilen söhbet ötküzüshtin bir kün ilgiri, xelq'ara kechürüm teshkilati lyuksémborg shöbisining ishxanisida muxbirlarni kütüwélish we Uyghurlar toghrisida doklat bérish yighini chaqirdi.

Düshenbe küni " lyuksémborg sadasi" gézitining fransuzche chiqidighan nusxisi rabiye qadir toghrisida bir parche maqale élan qilip, uni " rabiye qadir kishilik hoquqi depsendige uchrighan Uyghurlarning sadasini dunyagha anglitish üchün uzun we qiyin bir seperge atlan'ghan ayal," dep tonushturdi. (Erkin)