Rabiye qadir xanim we Uyghur milliy herikiti heqqidiki qarashlar

• Muxbirimiz ekremning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Uyghur milliy herikitining rehbiri rabiye qadir xanimning 2005 - yili xitay türmisidin qutulup, erkin dunyada siyasiy pa'aliyetler bilen shughullan'ghan ikki yil mabeynide qolgha keltürgen netijilirige alahide yuqiri baha bermekte.

Uyghur milliy herikitining yéngi bir tarixiy basquchi

Analizchilar teripidin rabiye qadir xanimning rafto mukapatigha érishkenliki we nobél tinchliq mukapatigha qayta - qayta namzat körsitilgenliki, Uyghurlar mesilisining xelq'aralishish basquchigha kirgenliki, dep qaralghan bolsa, rabiye qadir xanimning amérika konggréside we gérmaniye, en'giliye, norwigiye, shwétsiye, shwétsariye, gollandiye, daniye qatarliq döletler parlaméntlirida ziyarette bolup, shu döletlerning yuqiri derijilik hökümet emeldarliri bilen Uyghurlar mesilisi boyiche mexsus söhbetler élip barghanliqi, b d t da Uyghurlarning kishilik heq - hoquqi toghruluq murajetler élan qilghanliqi, yawrupa parlaméntida xitayning Uyghur milliti üstidin yürgüzüp kéliwatqan zulumlirini pash qilish pursitige érishkenliki Uyghurlar mesilisining xelq'aralishish kölimining kéngiyishi we Uyghur milliy herikitining yéngi bir tarixiy basquchqa kirgenliki dep bahalan'ghan idi.

Gérmaniye, d u q ni we rabiye qadir xanimni tebrikligen

2006 - Yili 11 - ayda gérmaniyide ötküzülgen 2 - nöwetlik d u q da rabiye qadir xanim re'islik wezipisini zimmisige alghanda, gérmaniye prézidénti horst köhlér we bash ministir anjéla merkil teripidin ewetilgen tebrik télgrammisini tapshurup alghan. Barliq Uyghurlar rabiye qadir xanimning Uyghur milliy herikitining liderilikini birdek itirap qilghan.

2007 - Yili 5 - ayning 10 - küni, xitay hökümiti teripidin "térrorchiliq bilen alaqisi bar" dep qarilan'ghan rabiye qadir xanim re'islikidiki d u q ning 30 din artuq tarmaq teshkilatining 50 neper wekili yawrupa parlaméntigha kirip, ay - yultuzluq kök bayraqni parlamént ichige qadidi. Dalay lamaning kirishi qobul körülmigen yawrupa parlaméntida rabiye qadir xanim bir kün pa'aliyet élip bardi. Yawrupa parlaméntining yuqiri derijilik emeldarliri bilen ayrim - ayrim söhbetler qurdi. Sherqiy türkistan mesilisini anglatti 2007 - yili 6 - ayning 5 - küni, rabiye qadir xanim chéxta ötküzülgen "démokratiye we bixeterlik" yighinida amérika prézidénti bush ependining qobuligha we medhiyisige érishti. Bu yerge her qaysi döletlerning wekilliridin sirt, xelq'ara insan heqliri pa'aliyetchiliri we erkinlik bayraqdarliri yighilghan idi.

2007 - Yili 6 - ayning 18 - künidin 22 - künigiche rabiye qadir xanimning gérmaniyige kélip, "güldürmama "namliq terjimihal esirining dunyagha kélishi munasiwiti bilen ötküzülgen murasimlargha qatnishish jeryanida élip barghan pa'aliyetliri gérmaniyide küchlük zilzile qozghidi.

"Yene 10 yaki 20 yilda bésishni mölcherligen musapini, rabiye qadir xanim ikki yilda basti"

D u q bash meslihetchisi erkin aliptékin ependi bashchiliqidiki Uyghur siyasiyonliri yuqarqi hadisilerge baha bérip, "muhajirettiki Uyghur milliy herikiti, tarixta körülüp baqmighan bir tereqqiyat musapisige qedem qoydi. Biz yene 10 yaki 20 yilda bésishni mölcherligen musapini, rabiye qadir xanim ikki yilda basti" déyishti we Uyghurlar mesilisining Uyghurlarning zarini anglitish basquchidin, ularning derdini hel qilish basquchigha qedem qoyghanliqini étirap qilishti.

Döletler parlaméntliri we yawrupa parlaméntining Uyghurlar heqqide mexsus qarar qobul qilishqa bashlighanliqi, amérika dölet mejlisining Uyghurlar heqqide tewsiye qarari qobul qilishi qatarliqlarni Uyghurlar mesilisining amérika konggrési we yawrupa parlaméntida resmi yosunda kün tertipke qoyulghanliqining bishariti, dep mu'eyyenleshtürdi shundaqla b d t siyasiy munbiride, kishilik hoquq kéngishide Uyghurlar mesilisining bundin kéyin alahide nezerge élinishi mümkinlikini, buninggha qarshi, xitay hökümitining qarshiliq heriketlirining yenimu bir baldaq küchiyip baridighanliqini ilgiri sürüshti.

Uyghur siyasiy analizchilirining diqqitini chekken yene bir mesile, Uyghurlargha a'it xewerlerning dunyadiki eng küchlük metbu'atlarning nezirige ulashqanliqi we jiddiy xewerler qataridin orun éliwatqanliqi bolghan. Meyli amérika axbarat saheside bolsun yaki yawrupa axbarat saheside bolsun, Uyghurlargha munasiwetlik xewerlerning salmiqi hessilep ashqan. Uyghurlar we rabiye qadir xanim heqqidiki xewerler bügün hetta tibet mesilisi toghrisidiki xewerlerning sanidinmu köpiyip ketken.

Chet'ellik alimlar we tetqiqatchilar, Uyghurlarning kélechiki heqqidiki izdinishlirini bes - beste qanat yaydurmaqta

Téximu diqqetni chékidighini, dunya axbarat sahesidin bekrek, Uyghurlar mesilisige yéqindin köngül bölüwatqan chet'ellik alimlar we tetqiqatchilarning sani barghansiri köpeygen bolup, ular Uyghurlarning kélechiki heqqidiki izdinishlirini bes - beste qanat yaydurmaqta.

Dunya jama'itining bu xil jiddiy - diqqet étibarining yéqin kelgüside, Uyghurlar mesilisini xelq'araliq qizziq téma haligha keltüridighanliqini we Uyghurlar teqdiride ghayet zor özgürüsh yasaydighanliqini keskin tekitleshmekte analizchilar.(Ekrem)